Πέμπτη 29 Δεκεμβρίου 2016

ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΠΑΠΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΣ: Αντώνης Δροσόπουλος: Ένας μεγάλος σοσιαλδημοκράτης

(Πηγή άρθρου:
on 28/12/2016 at 13:39)

Γνωριστήκαμε τον Μάρτιο του 1979, στην Θεσσαλονίκη. Ήταν η ιδρυτική συνδιάσκεψη του Κόμματος του Δημοκρατικού Σοσιαλισμού (ΚΟΔΗΣΟ), το οποίο είχαν ιδρύσει ο Γιάγκος Πεσμαζόγλου, η Βιργινία Τσουδερού, ο Μπάμπης Πρωτόπαπας και ο Γιώργος Μυλωνάς. Με είχαν εντυπωσιάσει η γνώση και η υπευθυνότητα που απέπνεε ο λόγος του, αλλά και η ορθολογική ανάλυση της πραγματικότητας που διατύπωνε σε κάθε παρέμβασή του.


(click)

Ακραιφνής ευρωπαϊστής και γνώστης της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας, ιδιαιτέρως δε της αυστριακής πτυχής της, ο Αντώνης Δροσόπουλος στον ελληνικό πολιτικό χώρο ήταν η μεγάλη εξαίρεση που επιβεβαίωνε τους στρεβλούς κανόνες του. Σε μία εποχή όπου ο λαϊκισμός σάρωνε τα πάντα στην Ελλάδα και ουσιαστικά προετοίμαζε την σημερινή χρεοκοπία της, ο Αντώνης Δροσόπουλος πήγαινε ενάντια στο ρεύμα και, υπό αυτή την έννοια, ήταν πρωτοπόρος.
Για να διαδώσει έτσι την ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατική ιδέα, σε μία εποχή όπου το τότε ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Γ. Παπανδρέου την ξόρκιζε και την κατασυκοφαντούσε, ίδρυσε στα τέλη του 1979 το Κέντρο Σοσιαλιστικών Μελετών (ΚΣΜ), που σύντομα έγινε χώρος γόνιμου και ήρεμου προβληματισμού, σε μιαν Ελλάδα που κατρακυλούσε. Από το ΚΣΜ πέρασαν και άφησαν το στίγμα τους σπουδαίες έρευνες. Από τις στήλες της εφημερίδας του προτάθηκαν σοβαρές λύσεις σε συγκεκριμένα προβλήματα της χώρας και κυρίως σε αυτά της οικονομίας, της δημόσιας διοίκησης και της ευρωπαϊκής πορεία της Ελλάδας. Στυλοβάτης της εφημερίδας ο Αντώνης Δροσόπουλος, που ήταν και ο κύριος αρθρογράφος της.
Με τον θάνατό του, σε ηλικία 88 ετών, η Ελλάδα χάνει μία ακόμη σοβαρή, υπεύθυνη, μορφωμένη και διορατική προσωπικότητα, που τόσο έχει ανάγκη. Χάνει έναν πραγματικό ευπατρίδη της πολιτικής –που πλέον μετρώνται στα δάχτυλα της μίας χειρός…
Ευχή μου είναι οι φίλοι του Αντώνη Δροσόπουλου, δηλαδή όλοι εμείς που τον γνωρίσαμε και τον βοηθήσαμε στις προσπάθειές του, να συνεχίσουμε. Αντιστεκόμενοι στην παρακμή. Αυτό θα ήθελε και ο φίλος μας που έφυγε.

Τρίτη 27 Δεκεμβρίου 2016

ΛΕΑΝΔΡΟΣ ΣΛΑΒΗΣ: Αποχαιρετισμός στον Αντώνη

 
Τον Αντώνη τον γνώρισα το φθινόπωρο του 1981, όταν με προτροπή ενός κοινού γνωστού άρχισα να συχνάζω στις δευτεριάτικες συγκεντρώσεις του Κέντρου Σοσιαλιστικών Μελετών, όπου μαζεύονταν και άλλοι φίλοι μας.
Δεν άργησα, ωστόσο, να διαπιστώσω ότι γνωριζόταν καλά και είχε συνυπάρξει με έναν στενό μου συγγενή, αδελφό της μητέρας μου, σε διάφορες σοσιαλδημοκρατικές κινήσεις πριν από την δικτατορία των συνταγματαρχών. Έτσι, βρέθηκε το πρώτο κοινό μας στοιχείο: μας είχε ως ένα σημείο δώσει μαθήματα σοσιαλισμού το ίδιο πρόσωπο. Επιπλέον, με αυτόν τον τρόπο πήρα και τις πρώτες θετικές κρίσεις για το πρόσωπό του, τις οποίες φρόντισε να μην διαψεύσει όλα αυτά τα χρόνια, καθώς η αρχική μου περιστασιακή συμμετοχή στις συγκεντρώσεις του Κ.Σ.Μ. έγινε σιγά-σιγά τρόπος ζωής και έτσι μοιράστηκα μαζί του τα 35 από τα 37 χρόνια της ζωής του Σωματείου. Και τα εύκολα και τα δύσκολα, τα οποία ήταν δυστυχώς περισσότερα.
Υπήρξε ο ακούραστος εργάτης του Κ.Σ.Μ. χωρίς τον οποίο θα ήταν ανέφικτο να επιζήσει αυτό τόσο πολύ. Βρέξει-χιονίσει ήταν παρών στις εκδηλώσεις του και μας παρότρυνε τους υπόλοιπους να ακολουθούμε το παράδειγμά του. Όπως μας είχε εκμυστηρευθεί μια μέρα, για χάρη του Κ.Σ.Μ. είχε παραμελήσει μέχρι και να επιμεληθεί της εκδόσεως της διπλωματικής του εργασίας. Γιαυτό και ήταν αυστηρός με όλους μας οπότε δεν ανταποκρινόμασταν στα καθήκοντά μας. Υπήρξε η “ψυχή” του Κ.Σ.Μ. κι ας μην θέλησε ποτέ να το εξαργυρώσει με τις πιο εντυπωσιακές θέσεις του Διοικητικού του Συμβουλίου. Και τούτο αν και συχνά τον πίεζα να αλλάξει τακτική γιατί θεωρούσα άδικο το να εμφανίζονται άλλοι, με πρώτη και καλύτερη (ή, μάλλον, χειρότερη) την αφεντιά μου, με βαρύγδουπους τίτλους που συσκότιζαν την πραγματικότητα.
Μεθοδικός και ακαταπόνητος έβαζε την σφραγίδα του σε όλες τις μορφές δραστηριότητας του Σωματείου και δε άφηνε τίποτε στην τύχη ακόμα και όταν, με το πέρασμα του χρόνου, οι δυνάμεις του τον εγκατέλειπαν. Παρέμεινε μέχρι το τέλος στις επάλξεις!
Παράλληλα και, ίσως, κυρίως χαρακτηριζόταν και από το ενδιαφέρον του για τον συνάνθρωπό του. Αυτή του η ευαισθησία τον οδήγησε από τα νεανικά του χρόνια τόσο στην υπεράσπιση των πιο αδύνατων μελών της (όπως π.χ. πολιτικων προσφύγων) όσο και στον δρόμο της σοσιαλδημοκρατίας, τον οποίο δεν εγκατέλειψε έκτοτε. Ήταν εντυπωσιακές οι αμφιταλαντεύσεις του και η πικρία του όταν αναγκαζόταν να κάνει επιλογές αντίθετες, φαινομενικά τουλάχιστον, προς τις ιδέες του. Αλλ’, όπως εξηγούσε, δεν ήταν νοητός σοσιαλισμός χωρίς δημοκρατία. Και όταν διέβλεπε πως η προώθηση στοιχείων του πρώτου έθετε σε κίνδυνο την πεμπτουσία της δεύτερης ή, εν πάση περιπτώσει, ανέτρεπε τις απαραίτητες ισορροπίες, δεν δίσταζε να προτάξει την χωρίς εκπτώσεις προάσπιση των δημοκρατικών αξιών. Γιατί ήταν πάνω απ’όλα δημοκράτης, όπως είχε αποδείξει και η στάση του τα χρόνια της δικτατορίας. Τα υπόλοιπα μπορούσαν να περιμένουν.
Για μένα προσωπικά υπήρξε ένας ακόμα “δάσκαλος” και “συμβουλάτορας” με την καλή έννοια του όρου. Όπως, υποθέτω, για όλα τα νεότερά του κατά καιρούς μέλη του Κ.Σ.Μ.
Η απουσία του θα μας είναι αισθητή και το κενό του δυσαναπλήρωτο.
Έχε γειά φίλε Αντώνη! Δεν θα σε ξεχάσουμε.

Δευτέρα 26 Δεκεμβρίου 2016

Κ. ΧΑΤΖΗΑΝΤΩΝΙΟΥ: Αντώνης Δροσόπουλος (1928-2016)

(Μεταφορά από την ιστοσελίδα https://www.facebook.com/Kodisoneo/)
 
Την παραμονή των Χριστουγέννων απεβίωσε στο σπίτι του στην Αθήνα μια από τις ευγενέστερες μορφές της πολιτικής και κοινωνικής μας ζωής. Ο Αντώνης Δροσόπουλος. Μαχητής από τα εφηβικά του χρόνια, όταν έδρασε μέσα από τις γραμμές της Εθνικής Δράσης εναντίον των Γερμανών, σπούδασε νομικά και υπηρέτησε στους Λόχους Ορεινών Καταδρομών. Οι διδακτορικές του σπουδές στη Βιέννη τον έφεραν κοντά στη σοσιαλδημοκρατία, πιστός της οποίας υπήρξε σε όλη του τη ζωή. Αυτοεξόριστος τα χρόνια της δικτατορίας, αγωνίστηκε εναντίον της απριλιανής εκτροπής. Οι πατριωτικές και σοσιαλδημοκρατικές του ιδέες τον οδήγησαν στο Κόμμα Δημοκρατικού Σοσιαλισμού (ΚΟΔΗΣΟ), ενώ αφιέρωσε τις δυνάμεις του στο Κέντρο Σοσιαλιστικών Μελετών, του οποίου υπήρξε η ψυχή από την ίδρυσή του το 1979 ως το τέλος της ζωής του. Όσοι είχαμε την χαρά και την τιμή να τον γνωρίσουμε θα τον θυμόμαστε πάντα, για τη πίστη του στην Πατρίδα, στην ελληνική γλώσσα και στη δημοκρατία, κυρίως όμως για το αριστοκρατικό ήθος με το οποίο περιέβαλλε κάθε του επαφή. Η κηδεία του θα γίνει την Τρίτη, 27 Δεκεμβρίου 2016, στις έντεκα το πρωί στο Πρώτο Νεκροταφείο Αθηνών. Η οικογένειά του παρακαλεί να μη σταλούν λουλούδια. Αν κάποιος επιθυμούσε θα μπορούσε να κάνει μια μικρή δωρεά στην Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος ή στην Κιβωτό του Κόσμου.
Kostas Hatziantoniou

Ψήφισμα του Δ.Σ.

 
ΨΗΦΙΣΜΑ
 
Σήμερα, Δευτέρα 26 Δεκεμβρίου 2016, συνήλθε εκτάκτως το Διοικητικό Συμβούλιο του Κέντρου Σοσιαλιστικών Μελετών με αφορμή την αποδημία του
ΑΝΤΩΝΗ ΔΡΟΣΟΠΟΥΛΟΥ
ο οποίος υπήρξε ιδρυτικό μέλος του Σωματείου και μέλος του Δ.Σ. του από την σύστασή του, και αποφάσισε ομόφωνα τα ακόλουθα:
1.   Να παραστούν τα μέλη του στην κηδεία του εκλιπόντος.
2.   Να εκφράσει τα συλλυπητήριά του στην οικογένεια του εκλιπόντος.
3.   Να καλέσει τα μέλη του να προβούν ατομικά σε δωρεά κατά προτίμηση, σύμφωνα με την επιθυμία της οικογένειας του εκλιπόντος, στην Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος ή στην Κιβωτό του Κόσμου.
4.   Να αναρτηθεί το παρόν στην ιστοσελίδα του Κ.Σ.Μ.
 
Το Διοικητικό Συμβούλιο

Κυριακή 25 Δεκεμβρίου 2016

Ανακοίνωση

 
ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ
 
Τό Σάββατο, 24 Δεκεμβρίου 2016, τό πρωί πέθανε ἣρεμα στό σπίτι του ὁ ἀγαπημένος μας Ἀντώνης Δροσόπουλος. Ἡ κηδεία του θά γίνει τήν Τρίτη, 27 Δεκεμβρίου 2016, στίς ἒντεκα τό πρωί στό Πρῶτο Νεκροταφεῖο Ἀθηνῶν.
Ἡ σύντοφος τῆς ζωῆς του, Μίτσα Βουδούρη.
Τά παιδιά του, Σοφία και Κωνσταντῖνος.
Τά ἐγγόνια του, Ἀθηνᾶ, Νίκη καί Χένρικ.
Τά δισέγγονά του, Ἀλεξία και Νῖκος.
Ἡ οἰκογένεια παρακαλεῖ νά μήν σταλοῦν λουλούδια. Ἄν κάποιος ἐπιθυμοῦσε, θά μποροῦσε νά κάνει μιά μικρή δωρεά στήν Ἱστορική καί Ἐθνολογική Ἑταιρεία τῆς Ἑλλάδος ἤ στήν Κιβωτό τοῦ Κόσμου.
¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯
Ὁ Ἀντώνης γεννήθηκε τό 1928 στήν Ἀθήνα. Στή διάρκεια τῆς κατοχῆς ἔδρασε ἐναντίον τῶν Γερμανῶν μοιράζοντας ἐφημερίδες, γράφοντας στούς τοίχους κ.λπ. Σπούδασε Νομικά καί ἔκανε μέ μεγάλο κέφι τήν στρατιωτική θητεία του στά ΛΟΚ. Ἔκανε ἓνα διδακτορικό στήν Κοινωνιολογία στήν Βιέννη, ὃπου καί γνώρισε καί ἀγάπησε βαθειά τήν Σοσιαλδημοκρατία. Ἂσκησε τήν δικηγορία μέ μικρά διαλείμματα μέχρι τόν Μάρτιο τοῦ 2016. Κατά την διάρκεια της δικτατορίας κατέφυγε στήν Βιέννη καί ἀφιέρωσε τίς δυνάμεις του στόν ἀγῶνα ἐναντίον τῆς Χούντας. Ὑπηρέτησε κατά περιόδους σοσιαλδημοκρατικά κόμματα τῆς Ἑλλάδος (π.χ. την ΣΔΕ-Σοσιαλιστική Δημοκρατική Ένωση) καί τελικά τό ΚΟΔΗΣΟ. Τίς τελευταῖες δεκαετίες ἀφιερώθηκε στό Κέντρο Σοσιαλιστικῶν Μελετῶν, τοῦ ὁποίου ὑπῆρξε ἡ ψυχή ἀπό τήν ἵδρυσή του τό 1979 ὡς τό τέλος τῆς ζωῆς του.

Τρίτη 22 Νοεμβρίου 2016

Γράμμα 683: Ἡ μνήμη του θά εἶναι ἀγέραστη

 
Γράμμα τοῦ Κέντρου Σοσιαλιστικῶν Μελετῶν σ’αὐτούς πού θέλουν τήν ἀλήθεια μέ ἀριθμό 683/Τρίτη, 22.11.2016
 
Ἡ μνήμη του θά εἶναι ἀγέραστη
 
Δέν ὑπῆρξε παίκτης ὁ Κωνσταντῖνος Στεφανόπουλος. Ὑπῆρξε νικητής. Τά μεγάλα δημόσια λειτουργήματα, τά ὁποῖα ἄσκησε, ἦρθε νά παραδοθοῦν ἐκεῖνα στά χέρια του. Καί δέν γαντζώθηκε σέ κανένα, ὅταν αἰσθάνθηκε ὅτι ἡ γραμμή του εἶχε πάψει νά τό ὑπηρετῆ.
Στόν τάφο του, ἀπό λουλούδια πού μαραίνονται, θά καρφώσουμε σημαιάκια πού θά διατηρηθοῦν ἐσαεί στήν ἱστορική μνήμη μας.

Πέμπτη 17 Νοεμβρίου 2016

Γράμμα 682: Τό Πολυτεχνεῖο

 
Γράμμα τοῦ Κέντρου Σοσιαλιστικῶν Μελετῶν σ’αὐτούς πού θέλουν τήν ἀλήθεια μέ ἀριθμό 682/Πέμπτη, 17.11.2016
 
Τό Πολυτεχνεῖο
 
Μιά ὁμάδα ἀξιωματικῶν, πού συνωμοτοῦσαν ἐπί χρόνια καί διοικοῦσαν τίς πιό ἀξιόμαχες δυνάμεις γύρω ἀπό τό κέντρο τῆς Ἀθήνας, κατέλαβαν τήν ἐξουσία τήν 21η Ἀπριλίου 1967. Ἀπέκτησαν ἔνθερμους ὀπαδούς ἀπό τήν ὤρα πού ἀπέδειξαν ὅτι ἦταν σέ θέση νά μοιράζουν θέσεις καί χρήματα, ἀλλά ἡ συντριπτική πλειοψηφία τοῦ λαοῦ τούς μισοῦσε γιά τήν ταπείνωση τήν ὁποία εἶχε ὑποστεῖ ἀπό αὐτούς.
Μέσα ὅμως γιά νά τούς χτυπήση ἀποτελεσματικά δέν κατεῖχε. Ἡ ἀντίδραση στό καθεστώς περιοριζόταν σέ γέλια καί σέ σχόλια πού λέγονταν χαμηλόφωνα γιά νά μήν ἀκουστοῦν ἀπό τούς ἐγκάθετους τοῦ κατασταλτικοῦ μηχανισμοῦ. Ὁ φοιτητικός κόσμος, πού ἀναστάτωνε πρίν τά πανεπιστήμια, εἶχε μαζέψει τά φτερά του. Οἱ νεαροί, πού διαγκωνίζονταν προηγουμένως νά λάβουν πολιτικές ὑποψηφιότητες, ἄρχισαν νά γράφουν ἐπιστημονικές διατριβές γιά ἀκαδημαϊκή σταδιοδρομία.
Παρ’ὅλα αὐτά ὁ λαός δέν ἐννοοῦσε νά συνθηκολογήση καί ὁ ἀρχηγός τῆς χούντας προσέλαβε ἕναν πολιτικό, τόν Μαρκεζίνη, γιά νά μεθοδεύση ἕναν συμβιβασμό. Ὁ Μαρκεζίνης βιάστηκε νά προσδώση στό καθεστώς τά χαρακτηριστικά κοινοβουλευτικοῦ κράτους. Το Πολυτεχνεῖο, χῶρος ἐλεύθερης διακίνησης, γέμισε ἀπό σπουδαστές καί ἄλλους δυσαρεστημένους μέ τήν κατάσταση.
Ἐπί τρεῖς ἡμέρες τό κέντρο τῆς Ἀθήνας ἦταν ἀνάστατο. Οἱ ἔγκλειστοι φώναζαν συνθήματα ἀπό τά κάγκελα στό πλῆθος πού μαζευόταν στούς γύρω δρόμους γιά συμπαράσταση καί τούς ἐνίσχυε μέ τροφές καί ἄλλα ἀναγκαία. Ἐξοπλίστηκαν καί μέ ἕναν ἐρασιτεχνικῆς κατασκευῆς ραδιοφωνικό σταθμό πού μετέδιδε τά συνθήματά τους καί αἰτήματα γιά δημοκρατία.
Ὁ δικτάτορας διέταξε τήν βίαια ἀπομάκρυνση τῶν ἐγκλείστων. Τήν κεντρική πύλη τοῦ Πολυτεχνείου γκρέμισε ἕνα τάνκ. Εἰσχώρησαν μέσα λοκατζῆδες, οἱ ὁποῖοι ξυλοκόπησαν ἄγρια αὐτούς πού δέν κατάφεραν νά φύγουν. Ἐν τούτοις ἡ κοινή γνώμη συνειδητοποίησε ὅτι ἡ δικτατορία δέν θά μακροημερεύση, παρότι τούς ἀρχικούς πραξικοπηματίες εἶχε ἀντικαταστήσει μία ἀκόμα πιό σκληρή ὁμάδα. Τό κακό εἶναι ὅτι ἡ πτώση της ἦταν ἐπακόλουθο μιᾶς τυχοδιωκτικῆς της ἐνέργειας στήν Κύπρο, τήν ὁποία ἐξακολουθοῦμε νά πληρώνουμε μέ τήν Διχοτόμηση τοῦ νησιοῦ.
Ἡ 17η Νοεμβρίου κατά τήν ὁποία οἱ κρατικές εἰδικές δυνάμεις εἰσέβαλαν στό Πολυτεχνεῖο, τιμᾶται ἔκτοτε κάθε χρόνο καί δέν πρέπει νά τήν λησμονήσουμε ποτέ.

Δευτέρα 14 Νοεμβρίου 2016

Γράμμα 681: Τήν Τρίτη ἄλλαξε ὁ κόσμος

 
Γράμμα τοῦ Κέντρου Σοσιαλιστικῶν Μελετῶν σ’αὐτούς πού θέλουν τήν ἀλήθεια μέ ἀριθμό 681/Δευτέρα, 14.11.2016
 
Τήν Τρίτη ἄλλαξε ὁ κόσμος
 
Ὅταν βγῆκαν τά ἀποτελέσματα τῶν προεδρικῶν ἐκλογῶν τοῦ 1949 ὁ ἀπερχόμενος Πρόεδρος Χάρρυ Τροῦμαν, πού ἐκαλεῖτο νά κυβερνήση μιά δεύτερη τετραετία, σκασμένος στά γέλια ἅρπαξε στό ένα χέρι τό φύλλο ἑνός μεγάλου καί ἔγκυρου δημοσιογραφικοῦ συγκροτήματος, τό ὁποῖο πανηγύριζε τήν ἧττα του, καί στό ἄλλο φύλλο τῆς ἴδιας ἐφημερίδας, τό ὁποῖο ἐξεθείαζε τήν νίκη του. Ἀμφότερα εἶχαν τόν ἴδιο ἀριθμό καί τήν ἴδια ἡμερομηνία.
Γιά τόν Τροῦμαν ἡ συμπεριφορά τῆς ἐφημερίδας ἦταν ἠθικά ἀνεπίτρεπτη. Γιά τόν ἐκδότη της μέτρο ἐπιβεβλημένης ἐπαγγελματικῆς πρόνοιας.
Στίς προεδρικές ἐκλογές τῆς Τρίτης 8 Νοεμβρίου τά Μ.Μ.Ε. δέν ἔφτιαξαν ἐναλλακτικά φύλλα. Ἡ κοινή γνώμη εἶχε σχηματίσει τήν βεβαιότητα ὅτι ἡ νίκη τοῦ Τράμπ ἦταν ἀδύνατη. Εἶχαν στρατευθεῖ ἐναντίον του οἱ διάφορες ὁμάδες τῶν διανοουμένων, οἱ ἀλλοδαπῆς καταγωγῆς μειονότητες, οἱ προσκολλημένοι στίς ἀμερικανικές ἀξίες στίς ὁποῖες δέν ἀρέσει ὁ παρδαλός τρόπος ζωῆς, ὁ σχηματισμός μεγάλου πλούτου μέ τρόπο τόν ὁποῖο ἀπαγορεύει ὁ ποινικός νόμος. Ἀκόμα καί στίς τάξεις τοῦ ρεπουμπλικανικοῦ κόμματος, αὐτοί πού σέβονταν τόν ἑαυτό τους μεταστάθμευσαν (ὡς καί αὐτός πού ἀναμενόταν, ὅτι θά εἶναι ὁ ὑποψήφιος ἀντιπρόεδρος του).
Ἡ λαϊκή ἑτυμηγορία ὑπήρξε ἀπροσδόκητη. Φαίνεται, ὅτι ἡ φτωχολογιά ψήφισε ταυτοχρόνως ἐναντίον τοῦ παρεμβατισμοῦ τοῦ κράτους καί ἐναντίον τῆς καπιταλιστικῆς ἀγορᾶς.
Οἱ βολεψίες μέ ἐπικεφαλῆς τά Μ.Μ.Ε. μεταβαπτίστηκαν σέ τραμπικούς. Μέ τόν νέο ἀρχηγό τοῦ δυτικοῦ κόσμου συντάχθηκε ὁ Πούτιν. Ἀλλά τί θά γίνη τό ΝΑΤΟ πού ὁ κυριώτερος ἑταῖρος του ὑπῆρξε ἡ Ἀμερική, ὅταν ἡ Ρωσία θά εἶναι σύμμαχός της; Ἄλλος πού ζητᾶ τήν ὑποστήριξη τοῦ νέου πλανητάρχη εἶναι ὁ Ἐρντογάν.
Οἱ Εὐρωπαῖοι βρισκόμαστε περικυκλωμένοι. Δέν θά ἀποκτήσουμε ἀσφάλεια διά τῆς φυγῆς. Μποροῦμε νά προστατεύσουμε τήν ἐλευθερία μας μόνον μέ τήν ἑνοποίησή μας.

Δευτέρα 7 Νοεμβρίου 2016

Γράμμα 680: Ὁ Ἀνασχηματισμός

 
Γράμμα τοῦ Κέντρου Σοσιαλιστικῶν Μελετῶν σ’αὐτούς πού θέλουν τήν ἀλήθεια μέ ἀριθμό 680/Δευτέρα, 07.11.2016
 
Ὁ Ἀνασχηματισμός
 
Ἀλλάζουν οἱ ὑπουργοί ὅταν πρόκειται μία κυβέρνηση νά ἀλλάξη πολιτική. Ἀλλιῶς, μόνον ὑπουργοί πού ἀποδείχθηκαν σκάρτοι πρέπει νά σταλοῦν σπίτι τους.
Στόν Ἀνασχηματισμό πού ἔγινε, οἱ παλαιοί συναγωνίστηκαν σέ ἐπαίνους μέ τούς καινούργιους. Οἱ μέν εἶπαν, ὅτι εἶναι εὐτυχεῖς γιατί τό λειτούργημά τους θά ἀναλάβη ἕνας τέτοιος διάδοχος. Οἱ καινούργιοι εἶπαν, ὅτι παραλαμβάνουν πόστο πού λειτουργεῖ τέλεια. (Κάνοντας κάποια ὑπονοούμενα ὅτι θά τό διευθύνουν καλλίτερα.)
Ὅπως στήν προηγούμενη καί στήν σημερινή σύνθεσή της ἡ κυβέρνηση εἶναι ὑπέρογκη. Προστίθενται διαρκῶς νέες θέσεις στό ὀργανόγραμμά της, πού περιπλέκουν τίς ἁρμοδιότητες καί προκαλοῦν καθυστερήσεις.
Ἀλλά αὐτό δέν στενοχωρεῖ τόν πρωθυπουργό, γιατί στίς ἐκλογές ὁ τίτλος τοῦ πρώην ὑπουργοῦ γειτονεύει μέ τήν ἰδιότητα τοῦ ὑπουργοῦ ἐν ἐνεργεία καί τοῦ φέρνουν σταυρούς. Ὅπου χωλαίνει τό κόμμα, ἡ προσωπική προβολή πού ἔχει ἀποκτήση ὁ ὑποψήφιος εἶναι εὐεργετική. Οἱ ἐκλογές δέν θά ἀργήσουν.

Κυριακή 6 Νοεμβρίου 2016

Γράμμα 679: Ὁ μαγικός ἀριθμός

 
Γράμμα τοῦ Κέντρου Σοσιαλιστικῶν Μελετῶν σ’αὐτούς πού θέλουν τήν ἀλήθεια μέ ἀριθμό 679/Κυριακή, 06.11.2016
 
Ὁ μαγικός ἀριθμός
 
Τέσσερεις ἦταν οἱ Εὐαγγελιστές καί τέσσερα εἶναι τά σφαιρικά τρίγωνα στά ὁποῖα ἑδράζεται ὁ θόλος μέ τήν εἰκόνα τοῦ Παντοκράτορα. Τέσσερεις εἶναι οἱ Ἐποχές τοῦ Ἔτους καί στήν ἐπωνυμία κάθε ξενοδοχείου τῆς πολυτελοῦς ἁλυσίδας. Τέσσερα τά σημεῖα τοῦ ὁρίζοντα. Τέσσερεις οἱ βαθμοί τῆς δικαστικῆς διαδικασίας συνυπολογιζομένων τῶν ἀσφαλιστικῶν μέτρων. Τετράποδα κατά κανόνα τά ζῶα. Ὅταν περπατᾶς στά ἀθηναϊκά πεζοδρόμια πρέπει τά μάτια σου νά εἶναι τέσσερα. Στά τέσσερα περπατᾶ τό νεογέννητο καί τέσσερεις κουβαλᾶνε τούς ἀποδημήσαντες στόν Κύριο. Στούς τέσσερεις ἀνέμους σκορπίζουν οἱ κυνηγημένοι. Τέσσερα τά φτερά στό ἐπικό ἔργο γιά τήν πολιορκία τοῦ Χαρτούμ. Τέσσερις οἱ θανατηφόροι καβαλάρηδες τοῦ Albrecht Dürer.
Ὁ ἀριθμός “4” εἶναι μαγικός γιά πολλούς καί διάφορους λόγους καί πέφτουμε κάθε τόσο ἀπάνω του. Ὁ Νῖκ. Παππᾶς πού σκέφτεται τετράγωνα, ἐπέλεξε νά περιοριστοῦν τά κανάλια τῆς τηλεόρασης σέ τέσσερα καί τά ἄλλα να κλείσουν.
Ἀλλά δέν μᾶς ἐξήγησε τόν λόγο. Εἶναι διότι οἱ φυσικές συνθῆκες δέν ἐπιτρέπουν τήν χρησιμοποίηση περισσοτέρων ἀπό τέσσερεις συχνότητες – ὅπως κάναμε ἀπό ἄγνοια; Ἤ εἶναι ἡ διαφήμιση πού δέν μπορεῖ νά ἐκθρέψη περισσότερα ἀπό τέσσερα καί ἄν σήμερα θησαυρίζουν αὔριο ὁ ἀνταγωνισμός τους θά τά κάνη ὅλα νά κλείσουν;
Οἱ κυβερνητικές ἀπασχολήσεις τοῦ Νίκ. Παππᾶ περιορίστηκαν τελευταίως καί, ἐπειδή θά τοῦ περισσεύη χρόνος, μποροῦμε νά περιμένουμε μιά λεπτομερῆ ἀνάλυση.

Δευτέρα 31 Οκτωβρίου 2016

Γράμμα 678: Ἀντί τῶν σφυριῶν

 
Γράμμα τοῦ Κέντρου Σοσιαλιστικῶν Μελετῶν σ’αὐτούς πού θέλουν τήν ἀλήθεια μέ ἀριθμ. 678/Δευτέρα, 31.10.2016
 
Ἀντί τῶν σφυριῶν
 
Στήν Ἀμερική, ὅταν ἀγοράζουν ἕνα δῶρο γιά ἕνα παιδί, ὁ καταστηματάρχης τοῦ χαρίζει ἕνα σφυράκι. Τό νόημα εἶναι, ὅτι τό δῶρο ἔγινε ἀπόλυτη ἰδιοκτησία του καί ἔχει τό δικαίωμα ὁπότε θέλει νά τό καταστρέψη, χωρίς νά ἐπισύρη μάλωμα ἀπό τούς μεγάλους.
Σέ μᾶς ἐδῶ σφυράκια δέν ἐπαρκοῦν γιά νά ὑπερασπίσουμε τήν ἰδιοκτησία μας. Μέ διαδηλώσεις, καταλήψεις καί τά ἄλλα πλούσια μέσα πού διαθέτει τό συνδικαλιστικό ὁπλοστάσιο ἀπομακρύνουμε τήν ἀμφισβήτηση.
Βραχυχρονίως βγαίνουμε κερδισμένοι. Μακροχρονίως, ὅταν δέν δεχόμαστε νά ἀλλάξη τίποτε, ὁ τόπος παραμένει στάσιμος καί προχωρεῖ ἡ φτωχοποίησή μας.

Σάββατο 29 Οκτωβρίου 2016

Γράμμα 677: Καταφυγή στόν Ἅγιο Εὐστράτιο

 
Γράμμα τοῦ Κέντρου Σοσιαλιστικῶν Μελετῶν σ’αὐτούς πού θέλουν τήν ἀλήθεια μέ ἀριθμό 677/Σάββατο, 29.10.2016
 
Καταφυγή στόν Ἅγιο Εὐστράτιο
 
Ἡ μεγάλη ἑορτή γιά τό “ΟΧΙ” γίνεται στήν Θεσσαλονίκη. Στήν Ἀθήνα περιορίζεται σέ μιά σχολική παρέλαση. Ἡ καθιέρωση τῆς διεξαγωγῆς τοῦ ἑορτασμοῦ στή Θεσσαλονίκη ἔχει πολλές αἰτίες. Εἶναι ἡ πόλη τοῦ Ἁγίου Δημητρίου, ὁ ὁποῖος τιμᾶται στίς 26 τοῦ μηνός. Τό 1912 τίς προηγούμενες ἡ μέρες ὁ ἑλληνικός στρατός εἶχε δώσει σκληρές μάχες γιά νά ἀνατρέψη τίς ἀντιστάσεις τῶν Τούρκων καί νά διεισδύση στήν πόλη στίς 25 τοῦ μηνός. Στίς 27 ἔκανε τήν ἐπίσημη εἴσοδό του ὁ Γεώργιος ὁ Α’ καί διακήρυξε, ὅτι ἡ Θεσσαλονίκη ἀνήκει στήν Ἑλλάδα. Γιά νά δώσει ἐμπράγματη διάσταση στά λόγια του ἐγκαταστάθηκε ἐκεῖ, φερόταν ὡς οἰκοδεσπότης στούς ξένους ἐπισκέπτες, μέχρι πού ἡ σφαῖρα ἑνός παράφρονα τερμάτισε τή ζωή του.
Πέρα ἀπό τή συναισθηματική διάσταση τοῦ ἑορτασμοῦ, ἔχει αὐτός ἕνα πολύ πρακτικό περιεχόμενο. Ἀλβανία, Σκόπια, Τουρκία ἀμφισβητοῦν τήν ἑλληνικότητα τῆς Μακεδονίας καί εἶναι ἀνάγκη κάθε 28η Ὁκτωβρίου νά τούς δείχνουμε πώς δέν ὑπάρχει ἔδαφος νά ὑποχωρήσουμε.
Ἐφέτος εἰδικώτερα σκιάζουν τήν γιορτή μαῦρα σύννεφα: ἡ οἰκονομική κρίση πού ἐπιδεινώνεται καί οἱ πόλεμοι στήν Μέση Ἀνατολή. Γι’αὐτό εἴχαμε πιεστική ἐσωτερική ἀνάγκη γιά τή γιορτή μας.
Ὅπως κάθε χρόνο ἔσπευσαν ἐθνοτοπικά σωματεῖα, ἡ μαθητιῶσα νεολαία μέ ἕνα δάσος σημαιῶν, οἱ φιλανθρωπικές ὀργανώσεις, κάθε λογῆς ὁμάδες ἐθελοντῶν. Ὁ ἐνθουσιασμός τους σκόρπισε ἐπί ἀρκετές ὧρες τήν μελαγχολία καί αἰσθανθήκαμε καί οἱ τηλεθεατές τήν παλιά εὐφορία.
Οἱ ἔνοπλες δυνάμεις παρήλασαν ἄψογα καί ἔδειξαν, ὅτι ὁ ὁπλισμός τους ἦταν ἄρτιος.
Σέ ἕνα σημεῖο ὅμως τή χθεσινή ἡμέρα σημάδεψε ἕνα μεγάλο κενό. Ἔλειπε ὁ πρωθυπουργός. Ἀτόπημα πρός τόν Πρόεδρο τῆς Δημοκρατίας πού ἦταν τό τιμώμενο πρόσωπο. Παραχώρηση ἐδάφους πρός τόν Κυριάκο, πού ἔκανε ἐμφάνιση λαμπρά.
Ὁ πρωθυπουργός εἶχε πάει στόν Ἅη-Στράτη γιά νά τιμήση τήν ἡμέρα μέ τόν μικρό πληθυσμό τοῦ νησιοῦ. Ἐνῶ στήν Θεσσαλονίκη ἀναβίωνε ἡ μνήμη τῆς ἐθνικῆς ὁμοψυχίας τοῦ 1940, στόν Ἅη-Στράτη ἐπικεντρώθηκε στίς κτηνωδίες τοῦ ἐμφυλίου πολέμου.
Ἡ παρουσία του στόν ἑορτασμό της Θεσσαλονίκης θά ἀναρρίπιζε τίς ἐντυπώσεις ἀπό τόν σκανδαλώδη διαγωνισμό γιά τίς τηλεοπτικές ἄδειες καί ἀπό τίς ἐπεμβάσεις στό δικαστικό σῶμα. Κατέφυγε στόν Ἅγιο Εὐστράτιο περιμένοντας πώς σέ μερικές ἡμέρες θά κατασιγάση ἡ ἐναντίον του κατακραυγή.

Πέμπτη 27 Οκτωβρίου 2016

Γράμμα 676: Ἀντέννες καί κάλπες

 
Γράμμα τοῦ Κέντρου Σοσιαλιστικῶν Μελετῶν σ’αὐτούς πού θέλουν τήν ἀλήθεια μέ ἀριθμό 676/Τετάρτη, 27.10.2016
 
Ἀντέννες καί κάλπες
 
Ἡ ἀπόφαση τοῦ Συμβουλίου τῆς Ἐπικρατείας πού ἀκύρωσε τόν νόμο γιά τίς τηλεοπτικές ἄδειες εἶναι σωστή πέρα ὡς πέρα. Ἐνῶ ὁλότελα πονηρές ἦταν οἱ ἐνέργειες τῆς κυβέρνησης πού προηγήθηκαν.
Κατ’ ἀρχήν, δέν μᾶς ἐξήγησε γιατί θά ἔπρεπε νά εἶναι τέσσερα τά κανάλια πού θά μοιράζονταν τήν ἐθνική μας στρατόσφαιρα. Στίς ἐπίμονες ἐρωτήσεις τῆς κοινῆς γνώμης οἱ ἀπαντήσεις τῆς κυβέρνησης ἦταν ποικίλες καί σαθρές. Τήν μία ἡμέρα ὅτι στό νούμερο αὐτό περιοριζόταν ἐκ τῶν φυσικῶν δεδομένων ἡ χωρητικότητα (ἀλλά μέχρι σήμερα λειτουργοῦν μιά δεκάδα). Τήν ἄλλη ἡμέρα, ὅτι τό ζήτημα εἶναι οἰκονομικό. Πάνω ἀπό τέσσερα, μέ τόν ὑφιστάμενο όγκο διαφημίσεων δέν θά μποροῦσαν νά καλύπτουν τά ἔξοδά τους. (Γιατί, ὅμως, ἡ “Πρώτη Φορά Ἀριστερά” θά στεναχωριόταν νά χάσουν τά κεφάλαιά τους κάποιοι καναλάρχες;)
Μέ φαντασία καί μέ προχειρότητα ὀργανώθηκε ὁ πλειοδοτικός διαγωνισμός. Πανηγυρίστηκε ὅτι ἔφερε στόν κρατικό κορβανᾶ προσφορές πού ἀθροίζονται σέ κάπου διακόσια πενήντα ἑκατομμύρια («γιά νά φάει καί ὁ φτωχός»), ὅταν τώρα ἀφθονοῦν τά δημοσιονομικά πάρε-δῶσε πού μετροῦν δισεκατομμύρια.
Στά μυαλά ὅμως τῶν κ.κ. Ἀλ. Τσίπρα καί Νίκ. Παππᾶ οἱ οἰκονομικά ὀρθόδοξοι συλλογισμοί δέν ἔχουν θέση. Δέν πρόκειται ποτέ στό μέλλον νά ἔχουν πρόβλημα μέ τήν τσέπη τους. Εἶναι ἡ ἐνίσχυση τῶν πολιτικῶν τους δυνάμεων πού τούς ἐνδιαφέρει. Δέν πρόκανε νά ρυθμίση τό ὑπουργικό συμβούλιο τίς ἀταξίες τοῦ διαγωνισμοῦ καί οἱ θιγόμενοι τό ἔφεραν στό Συμβούλιο τῆς Ἐπικρατείας. Τό τελευταῖο ἔκαναν ἄνω-κάτω μέ τήν προπαγάνδα τῶν Μ.Μ.Ε. πού τούς ἀκολουθοῦν καί μέ μισθολογικές αὐξήσεις πού ὑποσχέθηκαν γιά τούς κορυφαίους δικαστικούς. Διχάστηκαν τά μέλη αὐτῶν τῶν σωμάτων, ἀλλά στήν Ὁλομέλεια τοῦ ΣτΕ, παρά τόν ἀντίθετο ἀγῶνα τοῦ Προέδρου της, ἡ πλειοψηφία ἀκύρωσε τόν σκανδαλώδη νόμο.
Ὅταν ἡ Χούντα δημοσίευσε τό σχέδιο τοῦ ψευτοσυντάγματός της, ἕνας θαρραλέος δημοσιογράφος ρώτησε τόν Παττακό τί θά γίνη ἄν δέν τό ἐγκρίνη ὁ λαός. Ὁ Παττακός τοῦ ἀπάντησε, ὅτι θά ἑτοιμαστῆ ἕνα δεύτερο σχέδιο καί ἄν καί αὐτό δέν ἐγκριθῆ ἕνα τρίτο κ.ο.κ. μέχρι νά βρεθῆ ἐκεῖνο πού ἀρέσει στόν λαό.
Ἡ κυβερνητική ἐκπρόσωπος κ. Γεροβασίλη μᾶς ἀνήγγειλε ὅτι ὁ κ. Νῖκ. Παππᾶς ἔχει ἤδη ἕτοιμο σχέδιο νόμου πού θά βάλη σέ τάξη ὅλα τά θέματα τοῦ τηλεοπτικοῦ κλάδου. Ἔτσι, ὅμως, πού ἔχουν ἔρθει τά πράγματα εἶναι ἀδύνατη ἡ ὑπέρβαση τῶν προβλημάτων. Καί ἀντί να στηθοῦν νέες ἀντέννες γιά τήν ἀναγεννηθεῖσα τηλεόραση, θά στηθοῦν οἱ κάλπες.

Τετάρτη 26 Οκτωβρίου 2016

Γράμμα 675: Νάνος δηλητηριαστής

 
Γράμμα τοῦ Κέντρου Σοσιαλιστικῶν Μελετῶν σ’αὐτούς πού θέλουν τήν ἀλήθεια μέ ἀριθμό 675/Τρίτη, 26.10.2016
 
Νάνος δηλητηριαστής
 
Τήν Βόρειο Ἤπειρο ἀπελευθερώσαμε κατά τήν διάρκεια τοῦ 20ου αἰῶνα δύο φορές. Τό 1913 ἀπό τόν τουρκικό ζυγό, τό 1940 ἀπό τόν ἰταλικό. Οἱ διεθνεῖς συνθῆκες μᾶς ὑποχρέωσαν σύντομα νά τήν ἐγκαταλείψουμε, γιά νά γίνη μέρος τοῦ ἀλβανικοῦ κράτους – ὑποτίθεται αὐτοδιοικούμενη.
Οἱ Ἀλβανοί λησμόνησαν τήν τεράστια ὑποχρέωση πού εἶχαν στόν ἑλληνικό πολιτισμό. Ἡ γλῶσσα τους εἶχε παραμείνει ἀτελής καί πρωτόγονη (γραφή ἐπέλεξαν μετά τήν ἵδρυση τοῦ ἑνιαίου ἀλβανικοῦ κράτους) καί αὐτοί πού ἤθελαν νά πᾶνε στό ἐξωτερικό γιά νά σπουδάσουν ἔπρεπε νά φοιτήσουν σέ σχολεῖα ἑλληνικά.
Ὅταν τό 1913 οἱ Μεγάλες Δυνάμεις (καί πρωτίστως ἡ Αὐστρία καί ἡ Ἰταλία πού ἐδέσποζαν τῆς Ἀδριατικῆς) ἀποφάσισαν ὅτι ἡ ἵδρυση τοῦ ἑνιαίου ἀλβανικοῦ κράτους ἐξυπηρετοῦσε τά συμφέροντά τους, ἔχωσαν σ’αὐτό ὅλον τόν πληθυσμό τῆς Ἀλβανίας, ἀσχέτως γλώσσας καί θρησκείας. Τό μικρό νησί Σάσσωνα πού βρισκόταν στήν εἴσοδο τῆς Ἀδριατικῆς, κατοικημένο ἀπό Ἕλληνες καί ἀπελευθερωμένο ἀπό τόν ἑλληνικό στρατό, τό ἔδωσαν προῖκα στό νέο κράτος.
Μέ τά δῶρα πού ἔλαβε κατά τήν γέννησή της ἡ Ἀλβανία, ἄνοιξε ἕνα βαθύ χαντάκι ἐχθρότητας πρός τήν Ἑλλάδα, προβλέποντας τήν ἐκδίκησή της. Ὄντας συγκριτικά μέ αὐτήν ἕνας νάνος δέν μποροῦσε νά διακινδυνεύση μιά στρατιωτική ἀναμέτρηση. Ἔπρεπε συνεχῶς νά βρίσκη ἰσχυρότερους φίλους. Τούς βρῆκε στό Παραπέτασμα καί γιά νά ἐναρμονιστῆ μαζί τους ἔγινε μιά κομμουνιστική δικτατορία. Καί ἔπεσε μέ τά μοῦτρα στήν προσπάθεια νά δηλητηριάζη τίς σχέσεις τῆς Ἑλλάδας μέ ὅποιον θά εἶχε ἀντίθετο συμφέρον μ’αὐτήν. Εἴτε ἐπρόκειτο γιά τήν Σοβιετική Ἕνωση, εἴτε γιά τήν Τουρκία.
Κατ’ἐπανάληψιν τά τελευταῖα χρόνια ἡ ἀλβανική κυβέρνηση ἔθετε τό ζήτημα τῆς Τσαμουριᾶς, μιᾶς ζώνης πού καλύπτει μιά μεγάλη ἔκταση τῆς Ἠπείρου καί τερματίζεται ἐνδεχομένως στό Ἀγρίνιο. Ἡ προκάλυψη τοῦ θέματος εἶναι νά ἐπιτραπῆ ὁ ἐπαναπατρισμός τῶν Τσαμουριωτῶν, οἱ ὁποῖοι κατέφυγαν μετά τόν πόλεμο στήν Ἀλβανία γιά νά μήν πληρώσουν τίς σφαγές πού εἶχαν διαπράξει στήν Κατοχή.
Σήμερα ἔχουν ἀρχίσει νά μιλοῦν γιά μεταβολή τῶν ἑλληνοαλβανικῶν συνόρων, πρᾶγμα πού τούς εὐθυγραμμίζει μέ τίς ἐπιδιώξεις τοῦ Ἐρντογάν στήν Θράκη.

Τρίτη 25 Οκτωβρίου 2016

ΛΕΑΝΔΡΟΣ ΣΛΑΒΗΣ: Το αρχαίο Ελληνικό

("Εφημερίδα του Κ.Σ.Μ."/Τεύχος 186/Οκτώβριος 2016)
 
Η υποβολιμαία εμπλοκή
Οι διαδοχικές προσπάθειες υπονόμευσης της επένδυσης του Ελληνικού έχουν δύο όψεις: την πολιτική και την ουσιαστική. Η πολιτική είναι απλή, καθώς αποτελεί έναν ακόμα κρίκο σε μία αλυσίδα παρεμφερών εμποδίων που παρεμβάλλουν τα στελέχη της κυβέρνησης σε κάθε προσπάθεια προώθησης μιας ιδιωτικής επένδυσης, για την οποία πρέπει να δώσει το «καλώς έχει» το κράτος. Όπως λέγεται δε, κάτι που συμβαίνει μία φορά είναι τυχαίο· όταν συμβαίνει και δεύτερη πρόκειται για σύμπτωση· όταν δε ξεπερνά τις δυο φορές συνιστά παράδοση. Ή έξη (ή δεύτερη φύση) στην προκείμενη περίπτωση ενός κομματικού δυναμικού, το οποίο πάσχει από ανήκεστη άκρατη δυσανεξία προς ο,τιδήποτε περιορίζει τη δυνατότητα ανεξέλεγκτης κρατικής (τουτέστιν κομματικής) παρέμβασης, όπως αρμόζει στο ιδεώδες του ολοκληρωτικού κράτους με το οποίο έχουν γαλουχηθεί και στο οποίο αποβλέπουν. Εύλογα, ως εκ τούτου, βλέπουν σαν “κόκκινο πανί” μία ιδιωτική επένδυση, κατοχυρωμένη μάλιστα με νόμο τον οποίο έχουν οι ίδιοι με βαριά καρδιά ψηφίσει! Γιαυτό και επιμένουν, συχνά μάταια ή για να σώσουν τα προσχήματα, αφού κατά κανόνα οι προσπάθειές τους, όπως και στην περίπτωση του Ελληνικού, πέφτουν ευτυχώς στο κενό, συχνά χάρις στα τρισκατάρατα μνημόνια.
Οι αντίπαλοι πόλοι
Η ουσιαστική είναι πολύ πιο σύνθετη, καθώς αφορά στον βαθμό ελευθερίας του νέου να συνυπάρχει ή και να αντικαθιστά το παλιό στον ιστό της πόλης και, διασταλτικά, του χώρου. Ως προς αυτόν συγκρούονται δύο ακραίες θέσεις, Την επιχειρηματολογία της κάθε μιας συνόψισε σε σχετικό πόνημά του ένας από τους κορυφαίους ιταλούς αρχιτέκτονες – πολεοδόμους του πρώτου μισού του 20ου αιώνα, ο Γκουστάβο Τζιοβαννόνι. Κατά τους νεωτεριστές: «Οι πόλεις δεν είναι μήτε μουσεία μήτε αρχεία· διαμορφώνονται για να ζούμε σ’αυτές με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Δεν έχουμε το δικαίωμα να διακυβεύουμε την ανάπτυξή τους και να σταματάμε την πρόοδο του πολιτισμού εγκλωβίζοντας την νέα ζωή σε στενά και θλιβερά δρομάκια, εξαιτίας ενός παρελθόντος που έχει αλλάξει αλλά το σεβόμαστε ως φετίχ. Οι ανάγκες μας είναι τελείως διαφορετικές από αυτές των προγόνων μας, που δεν μας ήταν κατάλληλες όπως και δεν θα φορούσαμε τα ρούχα τους, γραφικά αλλά άβολα. Αέρα, φως, ανέσεις, υγιεινή, να τι θέλουμε! Άνετα και ανοιχτά σπίτια, φαρδιές λεωφόρους, πρακτικές, όπου θα μπορούμε να κυκλοφορούμε γρήγορα. Και αν η κατασκευή τους παρεμποδίζεται από σημαντικά κτήρια ή έργα τέχνης που δεν είναι δυνατόν να μετατοπισθούν (εκτός και αν πρόκειται για εξαιρετικά μνημεία), το μόνο που πρέπει να γίνει είναι να κατεδαφιστούν, διατηρώντας το πολύ-πολύ την ανάμνησή τους, αν υπάρχει χρόνος, με γραφικά τεκμήρια.»(1).
Σύμφωνα πάντα με τον Τζιοβαννόνι, οι συντηρητικοί θα αντέτειναν πως: «Η ζωή δεν μπορεί να καθοδηγείται μόνο από μια υλιστική χρησιμοθηρία που δεν συνοδεύεται από κανένα ιδανικό, καμία αναζήτηση του κάλλους· αυτό ισχύει για την ατομική ύπαρξη και ακόμα περισσότερο για την συλλογική ζωή στις πόλεις, που πρέπει να περιλαμβάνει μία διάσταση ηθικής και αισθητικής αγωγής και δεν θα έπρεπε να αποκοπεί από την παράδοση που είναι το βάθρο του εθνικού κλέους. Και η παράδοση ποδοπατείται κάθε φορά που ένα μνημείο γκρεμίζεται ή παραμορφώνεται και ένα καλλιτεχνικό ή ιστορικό τεκμήριο αποκόπτεται από το περιβάλλον του, ή όταν το περιβάλλον μιας ολόκληρης γειτονιάς, το οποίο διαμορφώθηκε σιγά-σιγά με τους αιώνες και συχνά αξίζει περισσότερο από ένα μεμονωμένο μνημείο, βλέπει τη φυσιογνωμία του να παραμορφώνεται βίαια. Ο λόγος ύπαρξης, η σημασία και συχνά μάλιστα η ευημερία πολλών πόλεων … βασίζονται λιγότερο στην σύγχρονη αξία τους σε σχέση με την ακτινοβολία του παρελθόντος που τις φωτίζει ακόμα· μην τις βυθίζουμε στο ζόφο καταστρέφοντας τα μνημεία τους και αλλοιώνοντας τον χαρακτήρα τους. Εάν αυτό το σέβας, που θα έπρεπε να το αποκαλέσουμε καθήκον σεβασμού, επιβάλλει να διαβούμε έναν δρόμο κάπως άβολα, ας μην παραπονιόμαστε, γιατί είναι το τίμημα για να διασώσουμε τα δικαιώματα του κάλλους και της ιστορίας.»(2).
Είναι αλήθεια ότι η αναγωγή του προβλήματος σε αντιπαράθεση “νεωτεριστών” - “συντηρητικών” από τον Τζιοβαννόνι δεν είναι η πλέον κατάλληλη. Τουλάχιστον σήμερα που πίσω από την κάθε μία θέση συμπαρατάσσονται ανομοιογενείς ομάδες με διαφορετικά κίνητρα. Ωστόσο, η επιχειρηματολογία της κάθε συμπαράταξης αποδίδεται ιδιαίτερα εύγλωττα. Φυσικά, πρόκειται για δύο σχετικά διαμετρικά αντίθετες απόψεις και, ως συνήθως, το δέον γενέσθαι θα πρέπει να αναζητείται σε κάθε περίπτωση κάπου ανάμεσα στο “άσπρο” και το “μαύρο” (ανεξάρτητα από το τι εκλαμβάνει ως “άσπρο” ή “μαύρο” ο καθένας). Ιδιαίτερα όταν στο ζύγι βαραίνει αποφασιστικά και η οικονομία: το κόστος διατήρησης και συντήρησης του "παλιού" ή της απώλειας των επιπτώσεων μιας επένδυσης από τη μια, αλλά και το όφελος από την ανάδειξη και εκμετάλλευσή του από την άλλη.
Αν, λοιπόν, δεν ήταν τόσο εμφανή τα ιδεοληπτικά κίνητρα των εμπνευστών της ανακήρυξης σε χώρο αρχαιολογικού ενδιαφέροντος του συνόλου της έκτασης του πάλαι ποτέ αεροδρομίου του Ελληνικού, δηλαδή του χώρου της επένδυσης, θα ήταν εύλογη η υπόθεση ότι πρόκειται για άτομα που ενστερνίζονται τις απόψεις των “συντηρητικών” (παρά το κατ’επίφασιν “προοδευτικό” προσωπείο τους). Αν, ωστόσο, παρακαμφθεί αυτή η παράμετρος, τίθεται το ερώτημα κατά πόσον δικαιολογούν τον χαρακτηρισμό τους τα εν δυνάμει διατηρητέα της περιοχής.
Η αξία ενός μνημείου
Ο αυστριακός ιστορικός της τέχνης Αλοΐς Ρίγκλ σε ένα κείμενο, το οποίο παρά την παρέλευση ενός και πλέον αιώνος παραμένει επίκαιρο και το οποίο δεν ήταν παρά η εισηγητική έκθεση για νόμο των αρχών του 20ου αιώνα περί προστασίας των μνημείων, η λατρεία των μνημείων (που έχουν φυσική υπόσταση) και η προσκόλληση σε αυτά πηγάζουν από την αξία που το χαρακτηρίζει. Τριών τύπων είναι οι κυριότερες από αυτές τις αξίες.
Η πρώτη, με την χρονολογική σειρά ανάδειξής των, είναι η «αξία της παλαιότητας». Δεν προκύπτει δε από την τεχνοτροπία που χαρακτηρίζει το μνημείο. «Η παλαιότητα αναδύεται περισσότερο από μία ατέλεια, από μία ημιτελή κατάσταση, από μία τάση αποσύνθεσης της μορφής και του χρώματος που αποτελούν χαρακτηριστικά καθαρά αντίθετα προς εκείνα ενός σύγχρονου, δηλαδή πρόσφατης παραγωγής, αντικειμένου.»(3).
Η δεύτερη είναι η «ιστορική αξία» του μνημείου. «Η ιστορική αξία ενός μνημείου πηγάζει από το γεγονός ότι εκπροσωπεί για μας μία καθοριστική στιγμή της εξέλιξης σε έναν οποιοδήποτε τομέα της ανθρώπινης δραστηριότητας. Από αυτήν την άποψη, το ενδιαφέρον έγκειται όχι στα ίχνη της φυσικής φθοράς, αλλά στην αρχική κατάσταση του έργου. Η ιστορική αξία αποδεικνύεται τόσο μεγαλύτερη, όσο η αρχική κατάσταση του αντικειμένου παραμένει αναλλοίωτη: οι επί μέρους φθορές και οι αλλοιώσεις ενοχλούν.»(4).
Τρίτη στη σειρά έρχεται η «αξία της μνήμης». «Η υπενθύμιση ενός γεγονότος πάλι έχει σκοπό ευθύς εξ αρχής από την ανέγερση του μνημείου να μην εγκαταλειφθεί στο παρελθόν η στιγμή στην οποία αναφέρεται, αλλά να διατηρηθεί για πάντα παρούσα στην συνείδηση των μελλοντικών γενεών.»(5).
Βέβαια, στη συνέχεια προστίθενται και άλλες αξίες, όπως η «χρησιμοθηρική αξία» ή η «καλλιτεχνική αξία».
Ποιας από αυτές τις αξίες μπορεί να γίνει επίκληση για να δικαιολογηθεί έστω και ως προβληματισμός ο χαρακτηρισμός ως διατηρητέων κατασκευών του χώρου του παλιού αεροδρομίου, πέρα από αυτές που έχει ήδη αποφασισθεί να διατηρηθούν; Καμιάς! Με πιθανή εξαίρεση το παλιό κτήριο του Αμερικανικού Κολλεγίου Θηλέων, οι υπόλοιπες (διάδρομοι προσγείωσης-απογείωσης, υπόστεγα, υδατόπυργος αμερικανικής βάσης κ.λπ.) είναι σχετικά πρόσφατες (μεταπολεμικές) κατασκευές που δεν διακρίνονται ούτε καν για τη μοναδικότητά τους!
Ένα υπαρκτό πρόβλημα
Ωστόσο, η εκ του πονηρού (με πρόσχημα τη διάσωση κατασκευών δήθεν αρχαιολογικού ενδιαφέροντος) παρεμβολή προσκομμάτων στην ανάπλαση και εκμετάλλευση του Ελληνικού (αλλά και άλλες ανάλογες προσπάθειες) δεν αναιρούν το υπαρκτό πρόβλημα της συνύπαρξης του παλιού με το νέο. Ένα πρόβλημα που οξύνεται διαρκώς τις τελευταίες δεκαετίας εξαιτίας της συνεχούς διεύρυνσης της υλικής/μνημειακής παράδοσης που κρίνεται διατηρητέα.
Πολύ πιθανόν εξαιτίας της υποχώρησης της επιρροής της άυλης παράδοσης έχει διασταλεί το ενδιαφέρον για την διαφύλαξη των υλικών στοιχείων της παράδοσης. Φαίνεται ότι αυτή η ανισορροπία ενεργοποιεί μια κοινωνική δυναμική που επιδιώκει την αντιστάθμιση της συρρίκνωσης του πλήθους των διατηρήσιμων άυλων στοιχείων μιας παράδοσης με την διεύρυνση του πλήθους των διατηρητέων υλικών στοιχείων της, με αποτέλεσμα τον σύγχρονο πληθωρισμό των τελευταίων, τόσο ως προς τον αριθμό των δειγμάτων όσο και ως προς τον αριθμό των ειδών. «Κοινότητες και άτομα, αναζητώντας τις ρίζες, την προέλευση και τις παλιές παραδόσεις, συμβάλλουν στην “μουσειοποίηση” της Γαλλίας. Ο μετασχηματισμός ενός ορυχείου ή ενός εργοστασίου σε αχρηστία αποτελεί όλο και περισσότερο έναν τρόπο διαγραφής του παρελθόντος χωρίς την καταστροφή του. Σωματεία και εθελοντές αποκαθιστούν παλιά πλοία, σιδηρουργεία, άλλοτε αλυκές αναζητώντας την αυθεντικότητα.»(6) παρατηρεί ο γάλλος καθηγητής εθνολογίας της ανθρωπολογίας Ζαν-Πιέρ Βαρνιέ. Η διαπίστωσή του, βέβαια, δεν περιορίζεται στην Γαλλία. Και άλλες χώρες δεν πάνε πίσω. Λίγο καθυστερημένα στην χορεία των προστέθηκε και η Ελλάδα, η οποία τις τελευταίες δεκαετίες έχει επιδοθεί σε έναν αγώνα δρόμου να καλύψει το χαμένο έδαφος: αφενός μεν να σταματήσει την αλόγιστη καταστροφή της υλικής της παράδοσης διασώζοντας ό,τι παραμένει όρθιο, αφετέρου δε να εκμεταλλευτεί οικονομικά (δηλαδή τουριστικά) ό,τι επιβιώνει και είναι εκμεταλλεύσιμο. Σε τέτοιο βαθμό που συχνά δεν αποφεύγονται οι υπερβολές. Αλλά και προσφέρεται σε ομάδες που βρίσκονται σε “διατεταγμένη υπηρεσία” υπονόμευσης ενός έργου η πρόφαση να προδιαθέσουν αρνητικά την κοινή γνώμη, ιδίως των περιοίκων, παραπλανώντας την.
Αυτή δε η τάση δυσχεραίνει τον προσδιορισμό της παράδοσης των υλικών στοιχείων, της πολιτισμικής κληρονομιάς (heritage, patrimoine, Erbe…), όπως αποδεικνύεται ανάγλυφα από μία περικοπή της πρώτης αναφοράς του Εθνικού Ταμείου Πολιτισμικής Κληρονομιάς της Μ. Βρετανίας: «Δεν μπορέσαμε να ορίσουμε την εθνική πολιτισμική κληρονομιά, όπως δεν θα μπορούσαμε να ορίσουμε παραδείγματος χάριν την ομορφιά ή την τέχνη… Αφήσαμε την πολιτισμική κληρονομιά να ορισθεί από μόνη της.»(6). Δηλαδή να μην προκαθορίσει η ίδια το περιεχόμενό της, αλλά να προκύψει από αυτό, όταν και όπως το τελευταίο αρχίσει να σταθεροποιείται και να της προσδίδει μία συγκεκριμένη ευρύτερα αποδεκτή μορφή, ή, εναλλακτικά, να προσδιορίζεται όπως θα έχει διαμορφωθεί από την κοινή γνώμη (ή τους ειδήμονες) σε κάθε χρονική στιγμή.
Αυτή η τάση, όμως, είναι πρόξενος προβλημάτων. Και αν, ως προς τα μικρά αντικείμενα (π.χ. οικογενειακά κειμήλια ή χρηστικά σκεύη), το πρόβλημα περιορίζεται στον αριθμό των διατηρήσιμων δειγμάτων και την ανεπάρκεια των χώρων έκθεσης και αποθήκευσής των, ως προς τα μνημεία (π.χ. υπαίθρια έργα τέχνης, κτήρια ή διάφορες κατασκευές), η διατήρησή των, πέρα από την οικονομική διάστασή της, περιπλέκει τον εκσυγχρονισμό των υποδομών μιας πόλης, την επέκταση ενός πολεοδομικού συγκροτήματος, την άνεση της διαβίωσης στις παλιές ψηφίδες του κ.λπ.
Το δέον γενέσθαι
Οπότε τίθεται το ερώτημα: «Τι κάνουμε;». Ερώτημα πολύπλοκο ή, μάλλον, πολυπλόκαμο. Δεν υπάρχει μονότροπη απάντηση. Αντίθετα, κάθε περίπτωση απαιτεί την δική της ιδιαίτερη αντιμετώπιση. Η προτίμηση προς την οποία εξαρτάται σημαντικά από τις ευαισθησίες και τις προτεραιότητες του καθενός. Αλλά και από την χρονική στιγμή που θα ανακύψει το πρόβλημα. Η έγκαιρη επισήμανσή του μπορεί να οδηγήσει σε μία σχεδόν ανέξοδη τροποποίηση του αρχικού σχεδιασμού. Η απρόοπτη εμφάνισή του σε προχωρημένο στάδιο ενδέχεται να συνεπάγεται αχρήστευση σημαντικού όγκου και κόστους εργασιών και πολυδάπανη τροποποίηση του σχεδιασμού εάν αποφασισθεί η προστασία του διατηρητέου.
Η λύση είναι ευχερέστατη όταν η σημασία του διατηρήσιμου μνημείου είναι σαφώς υπέρτερη της νέας παρέμβασης ή αντίστροφα: δεν κατεδαφίζεται ένας Παρθενώνας για να εγκατασταθεί ένα Κ(έντρο)Ε(ξυπηρέτησης)Π(ολιτών)! Την λύση καθορίζει ορισμένες φορές και το πλήθος των συναφών μνημείων: η σπανιότητά των δεν επιτρέπει καν την σκέψη μείωσης των δειγμάτων αυτού του είδους· αντίθετα η αφθονία των διευκολύνει την αποδοχή της θυσίας ενός εκ των δειγμάτων. Μερικές φορές διέξοδο δίνει η τεχνολογία: σήμερα είναι εφικτή π.χ. η μετακίνηση ή η αποσυναρμολόγηση και επανασυναρμολόγηση διατηρητέων ακόμα και μεγάλου όγκου. Αλλά σταυρώνει τα χέρια της όταν το μνημείο είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με ένα δεδομένο περιβάλλον. Ενίοτε επιλέγεται η παραπομπή του προβλήματος σε ένα απώτερο μέλλον (ή στις ελληνικές καλένδες): έτσι, εάν αποκαλυφθούν τα απλά θεμέλια ενός οικισμού κατά την κατασκευή ενός αυτοκινητόδρομου, αποτυπώνονται, σκεπάζονται με αμμώδες υλικό και… ενταφιάζονται εκ νέου. Άλλοτε, το μνημείο ή το εύρημα μπορεί να αποτελέσει πλεονέκτημα: η διάσωσή του και η ένταξή του στο νέο περιβάλλον να διαφημίσει το τελευταίο και να αυξήσει την επισκεψιμότητά του και την αξία αποτίμησής του.
Αλλά υπάρχουν και περιπτώσεις των οποίων η αντιμετώπιση δεν μπορεί να ακολουθήσει κάποια πεπατημένη. Τι γίνεται, παραδείγματος χάριν, εάν μια σήραγγα ύδρευση μιας πόλης σχεδόν στο τελευταίο στάδιο της διάνοιξής της “πέσει” επάνω σε ένα σημαντικό αρχαιολογικό εύρημα;
Είναι προφανές ότι δεν είναι εφικτή η παράθεση όλων των πιθανών περιπτώσεων. Όπως είναι προφανές και το ότι η ανερμάτιστη επίκληση δήθεν αρχαιολογικού ενδιαφέροντος ευρημάτων, όπως στην περίπτωση του Ελληνικού, δεν συμβάλλει στην προσπάθεια εμπέδωσης της αναγκαίας διάσωσης υπολειμμάτων της υλικής πολιτισμικής παράδοσης. Αντίθετα, μπορεί να την υπονομεύσει, όπως υπονόμευσε στο παραδοσιακό λαϊκό αφήγημα την αξιοπιστία του νεαρού βοσκού η άνευ αντικειμένου και χάριν παιδιάς επίκληση από αυτόν του κινδύνου ενός λύκου!
 
(1) Gustavo Giovannoni: «Vecchie città ed edilizia nuova», γαλλική μετάφραση «Lurbanisme face aux villes anciennes». Εκδ. du Seuil/Points 1998, σελ. 35-36.
(2) Στο ίδιο, σελ. 36.
(3) Aloïs Riegl: «Der modern DenkmalKultus, sein Wesen, seine Entstehung», γαλλική μετάφραση «Le culte moderne des monuments». Εκδ. L’Harmattan 2003, σελ. 75.
(4) Στο ίδιο, σελ. 81-82.
(5) Στο ίδιο, σελ. 89.
(6) Jean-Pierre Warnier: «La mondialisation de la culture». Εκδ. La Découverte 2004, σελ. 63-64.
(7) (Αναφέρεται στο) Françoise Benhamou: «Économie du patrimoine culturel». Εκδ. La Découverte 2012, σελ. 9.

ΚΥΡΙΟ ΑΡΘΡΟ: Ἡ μεταρρύθμιση πού ἔχουμε ἀνάγκη

("Ἐφημερίδα τοῦ Κ.Σ.Μ."/Τεῦχος 186/Ὀκτώβριος 2016)
 
Τό Σύνταγμα τοῦ 1975 ἦταν σοφό. Ἐκσυγχρόνισε τό θεσμικό πλέγμα τῆς πολιτείας μας καί ἐξόπλισε τόν πρωθυπουργό Καραμανλῆ μέ τίς ἁρμοδιότητες γιά τήν παραγωγή ἑνός γόνιμου κυβερνητικοῦ ἔργου. (Εἶναι ἐνδεικτικό τῆς πολιτικῆς μας κακομοιριᾶς, ὅτι ἐμεῖς ὅλων τῶν ἄλλων κομμάτων ἀκολουθήσαμε τόν εἰσηγητή τῆς ἀξιωματικῆς ἀντιπολίτευσης Δημήτρη Τσάτσο, ἀνεψιό τοἀ Κωνσταντίνου Τσάτσου, τοῦ συντάκτη τοῦ Συντάγματος, ὅτι αὐτό εἶναι ἀνελεύθερο καί καταπιεστικό...)
Ἡ πρόνοια τοῦ σχεδίου τοῦ Κ. Τσάτσου παρεῖχε στόν Πρόεδρο τῆς Δημοκρατίας δικαιώματα αὐξημένα. Ἔτσι ὅταν φάνηκε ὅτι στίς ἑπόμενες βουλευτικές ἐκλογές θά κέρδιζε τό ΠΑΣΟΚ, ὁ Καραμανλῆς ἔβαλε τήν ὑφιστάμενη Βουλή, ὅπου πλειοψηφοῦσε, νά τόν ἐκλέξη Πρόεδρο τῆς Δημοκρατίας. Κατέχοντας τή θέση αὐτή ὑποχρέωσε τόν Ἀντρέα νά περιστείλη τόν ἄκρατο φανατισμό του.
Ὅμως ἐξωπετάχθηκε ἀναπάντεχα τήν ἡ μέρα πού ἐπρόκειτο νά γίνη ἡ ἐπανεκλογή του, χωρίς νά μπορέση νά προσδώση ἀποτελεσματικότητα στό τροποποιημένο Σύνταγμα. Κάθε κόμμα πού ἦλθε ἔκτοτε στήν ἐξουσία ἐπεδίωξε, μόλις τό ἐπέτρεπε ἡ διορία πού εἶχε θέσει τό Σύνταγμα, νά τό τροποποιήση σύμφωνα μέ τίς ἀρχές (τά συμφέροντά) του.
Ἡ σημερινή κυβέρνηση θέλει προτοῦ ἐγκαταλείψη τήν ἀρχή νά πραγματοποιήση τήν συνταγματική μεταρρύθμιση πού ἐπιθυμεῖ. Γι’αὐτό ἔχει ἀρχίσει δημόσιο διάλογο πού νά δημιουργῆ κατάσταση στήν κοινή γνώμη. Στόν ἀέρα κυκλοφοροῦν πολλές ἰδέες, ὄχι ὅλες μελετημένες.
Αὐτό πού μᾶς χρειάζεται εἶναι ὁ ὑπερκομματικός σεβασμός στήν Δημοκρατία. Κάθε φορά πού μιά κυβέρνηση ἐπιδιώκει μέ ἕνα νομιμοφανές τερτίπι νά παρακάμψη τίς δημοκρατικές ἀρχές, ἐμεῖς, ἡ κοινή γνώμη, ἀσχέτως κομματικῆς μας ἔνταξης, πρέπει νά ξεσηκωνόμαστε σέ ἕναν ἀκατόβλητο σεισμό διαμαρτυριῶν.