Παρασκευή 5 Αυγούστου 2011

Λ. ΕΥΔΟΞΟΣ: Απόηχοι της Επικαιρότητας

("Εφημερίδα του Κ.Σ.Μ."/τεύχη 154/Ιούνιος 2011 & 155/Αύγουστος 2011)

Ο καλός...
Κάποια στιγμή οι Έλληνες θα πρέπει να μάθουν να μην κρίνουν τους ξένους, ιδίως τους κάθε λογής εκπροσώπους ξένων χωρών, με τα παραμορφωτικά γυαλιά της κομματικής ταυτότητας ή της ιδεολογικής προκατάληψης, αλλά με βάση το συμφέρον, όπως, άλλωστε, κάνουν σχεδόν στο σύνολό τους τόσο οι ισχυρές όσο (ιδιαίτερα) οι αδύνατες χώρες, που έχουν την ανάγκη συμπαράστασης.
Ο λόγος για τον Πρόεδρο της Γαλλίας Νικολά Σαρκοζύ, τον οποίο, πολλοί ντόπιοι σχολιαστές αντιμετωπίζουν με μεγάλη δόση προκατάληψης. Κι όμως, ο δόλιος αποδεικνύεται κάθε λίγο και λιγάκι πιστός φίλος της χώρας. Όπως αναφέρει ο μαροκινής καταγωγής γάλλος συγγραφέας Ταχάρ Μπεν Ζελλούν, κάνοντας τον απολογισμό μιας συζήτησης του Ν. Σαρκοζύ με πέντε συνομιλητές στη διάρκεια ενός γεύματος (εφημερίδα “Le Monde”, 17-18 Απριλίου 2011), όταν ήρθε ο λόγος για την Τουρκία, ο γάλλος Πρόεδρος είχε την άποψη ότι «δεν θα αποτελέσει ποτέ μέρος της Ευρώπης».
Βέβαια, η άποψή του έρχεται σε αντίθεση με τους ημέτερους υποστηρικτές της ένταξης της γείτονος στην ευρωπαϊκή οικογένεια. Ωστόσο, ακόμα και γι’αυτούς, είναι πολύ ενδιαφέρον το επιχείρημα, στο οποίο προσέφυγε ο Ν. Σαρκοζύ, για να υποστηρίξει την άποψή του: «Φαντάζεστε τις δυσκολίες που θα είχαμε τη στιγμή της ελληνικής κρίσης αν η Τουρκία είχε λόγο γι’αυτήν;»!
… ο κακός...
Είναι δικαίωμα του καθενός να έχει τις απόψεις του. Από αυτό δεν εξαιρείται ο τουρισμός. Ούτε, προφανώς, ο κλάδος του που αποκαλείται “all inclusive”, δηλαδή αυτός που προσφέρει στον πελάτη ένα πακέτο υπηρεσιών, κατά κανόνα σε ξενοδοχειακές μονάδες που φέρουν την επωνυμία “resort” (δηλαδή “καταφύγιο”), το οποίο περιλαμβάνει ό,τι έχει ανάγκη για τις διακοπές του ένας τουρίστας. Και σε αυτόν εναπόκειται να το επιλέξει ή όχι.
Σε πολλούς δεν αρέσει και τίποτε δεν τους εμποδίζει να το διακηρύσσουν. Από εκεί, όμως, ως το σημείο αρχηγός κοινοβουλευτικού κόμματος να βγαίνει επίσημα και να χλευάζει τα άτομα που τον προτιμούν ως «πρόβατα που, αντί για κουδούνια στο λαιμό, φοράνε βραχιολάκια και τους κλείνουν στα ξενοδοχεία» – και , μάλιστα, στην Κω, στο νησί όπου βρίσκονται τα 5(!) από τα 8 ελληνικά “καταφύγια” που περιλαμβάνονται συστηματικά στα κορυφαία παγκοσμίως – η απόσταση είναι μεγάλη.
Δεν είναι εύκολο να μαντέψει κανείς τι παρακίνησε τον κ. Τσίπρα, δράστη του ατοπήματος, σ’αυτό. Ίσως, ο γνωστός, πλέον, ανάγωγος χαρακτήρας του. Ίσως, η οίηση της κατοχής της απόλυτης αλήθειας επί παντός του επιστητού (που κατατρύχει πολλούς ομοϊδεάτες του και τους δίνει την αίσθηση ότι μπορούν "να διαλέγουν τα πάντα πριν από μας για μας"). Ίσως, τέλος, η ψευδαίσθηση (ή επιβουλή) ότι, διαβρώνοντας και την τελευταία πλουτοπαραγωγική πηγή της χώρας, θα πετύχει την εξαθλίωση που θα οδηγήσει στην κατάρρευση του συστήματος. Γιατί, σύμφωνα με ένα μαρξιστικό αξίωμα, ο προλετάριος θα ξεσηκωθεί επειδή δεν θα έχει να χάσει τίποτε και, ως εκ τούτου, για να ξεσηκωθεί πρέπει πρώτα να χάσει ό,τι έχει και δεν έχει!
… και ο άσχημος!
Κάμερες κατέγραψαν φινλανδό τουρίστα να ζωγραφίζει γκράφιτι σε τοίχους κτιρίων της παλιάς πόλης της Κρακοβίας, το οποίο χρονολογείται από τον 13ο αιώνα, περιλαμβάνει ουκ ολίγα αξιόλογα κτίσματα και έχει χαρακτηρισθεί μέρος της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς από την "ΟΥΝΕΣΚΟ". Επειδή δε η πολωνική αστυνομία δεν αστειεύεται ο "λεβέντης" οδηγήθηκε στο πι και φι πίσω από της φυλακής τα σίδερα για τα περαιτέρω!
Ιδού χρυσή ευκαιρία για την προαγωγή του χειμερινού τουρισμού της χώρας, που χειμάζεται! Αρκεί να ενημερωθεί ο τριαντάχρονος φινλανδός και οι απανταχού ομότεχνοί του, ότι στην Ελλάδα διατίθενται για γκράφιτι ακόμα και εξωτερικές επιφάνειες από ακόμα πιο παλιά μνημεία, του Παρθενώνα μη εξαιρουμένου, δεδομένου ότι στη χώρα της φαιδράς πορτοκαλέας όχι η απαγόρευση, αλλά ακόμα και ένας τυχόν περιορισμός στα γκράφιτι (και τις αφισοκολλήσεις) είναι αδιανόητος, καθόσον περιοριστικός της "διακίνησης των ιδεών" κατά τις αντιλήψεις του δυναστευτικού αριστερισμού!

***************************************************************

Συλ-λογισμός
Η κατάσταση της οικονομίας της χώρας είναι τραγική. Η πορεία της από το κακό στο χειρότερο έχει αντίστοιχο αντίκτυπο επί δικαίων (κυρίως) και αδίκων. Δικαιολογούνται, συνεπώς, να είναι “αγανακτισμένοι” όλοι λίγο-πολύ. Όχι δε απλά “αγανακτισμένοι”, αλλά έντονα “εξοργισμένοι”. Κυρίως οι πρώτοι. Ωστόσο, προτού εκδηλώσουν την “αγανάκτησή” τους ή την “οργή” τους, θα άξιζε να αναλογιστούν ορισμένα πράγματα. Το πρώτο από αυτά είναι ότι δεν υπήρξε κάτοικος αυτής της χώρας που να μην επωφελήθηκε έστω και λίγο, ακόμα και χωρίς να το επιδιώξει, από τις πρακτικές που μας οδήγησαν σ’αυτόν τον κατήφορο.
Το δεύτερο έχει σχέση με τις μορφές αντίδρασής των. Ας θυμηθούν, λοιπόν, μερικά σοφά λόγια της Χάννα Άρεντ. «Ο ορυμαγδός της τελικής έκρηξης», έγραφε στο δοκίμιό της «Παράδοση και Σύγχρονη Εποχή», «κάλυψε και την προγενέστερη δυσοίωνη σιωπή που ακόμα και σήμερα μας έρχεται σαν απάντηση οποτεδήποτε τολμούμε να ρωτήσουμε, όχι “Ενάντια σε τι αγωνιζόμαστε;” αλλά “Προς τι αγωνιζόμαστε;”». Και επισήμαινε στο δοκίμιο «Τι είναι αυθεντία;»: «Η κατάρρευση αυτή» – εννοούσε των παραδοσιακών αυθεντιών – «πουθενά δεν ήταν το άμεσο αποτέλεσμα των καθεστώτων ή των κινημάτων καθ’αυτά· έδειχνε μάλλον ότι ο ολοκληρωτισμός, με τη μορφή κινημάτων αλλά και καθεστώτων, επωφελήθηκε γιατί ταίριαζε καλύτερα σε μια γενική πολιτική και κοινωνική ατμόσφαιρα όπου το κομματικό σύστημα είχε χάσει το κύρος του και η κυβερνητική αυθεντία δεν αναγνωριζόταν πια.»
Ανα-λογισμός
Μπορεί η μείωση της ανεργίας να ρίχνει νερό στο μύλο της ανεργίας; Μπορεί! Στη Γερμανία η ανεργία βρίσκεται στο χαμηλότερο επίπεδό της από το 1992! Παράλληλα, άλλαξαν επί τα βελτίω (δηλαδή επί το απλούστερον) οι διαδικασίες προσλήψεων από τις επιχειρήσεις. Το αποτέλεσμα είναι να μειωθεί το αντικείμενο εργασίας του δημόσιου οργανισμού ευρέσεως εργασίας (του αντίστοιχου του ημέτερου Ο.Α.Ε.Δ.). Η προσαρμογή του τελευταίου στη νέα πραγματικότητα πρόκειται να οδηγήσει σε κατάργηση δέκα χιλιάδων θέσεων εργασίας μέχρι το 2015!
Φαντάζεστε τι θα είχε γίνει, αν αντιμετώπιζε παρόμοιο πρόβλημα η Ελλάδα; Οι γνωστοί “εργατοπατέρες” και οι συνοδοιπόροι τους της πολιτικής θα ζητούσαν να γίνουν πιο περίπλοκες οι διαδικασίες προσλήψεων και να ευνοηθεί με κυβερνητικές παρεμβάσεις η αύξηση της ανεργίας στον ιδιωτικό τομέα, για να διασωθούν οι θέσεις εργασίας του κρατικού Ο.Α.Ε.Δ.!
Εκ-λογισμός
Στην εποχή όπου για να αποτελέσει κάτι “είδηση” πρέπει να το “δείξει” η τηλεόραση, κάποιοι σπεύδουν να βγάλουν συμπεράσματα από ένα αποσπασματικό βίντεο που προβάλλεται στις οθόνες. Ή, ακόμα, από ό,τι ακούγεται σε τμήμα καταγραφής μιας συνομιλίας. Κάποιοι άλλοι, μάλιστα, επιδιώκουν να επιβάλουν αυτά τα συμπεράσματα ως αξιώματα γενικής εφαρμογής, αγνοώντας τόσο το παρελθόν της παραποίησης της εικόνας και του ήχου, όσο και τα παραδείγματα παραπλάνησης από αποσπασματικές προσλήψεις γεγονότων.
Ας θυμηθούν, λοιπόν, το κλασικό παράδειγμα που προσφέρει μία σεκάνς από την ταινία «Το τέρας» του Ρομπέρτο Μπενίνι. Ο ήρωας, θέλοντας να απαλλαγεί από το πτώμα μιας γάτας που του πέταξαν, το βάζει σε μια πλαστική σακούλα και αναζητά το κατάλληλο μέρος. Την ώρα που στρίβει σε μία γωνία, τον παίρνει από πίσω μια άλλη γάτα με παρόμοια χαρακτηριστικά. Ο ήρωας, χωρίς να την πάρει είδηση και αγνοώντας ότι παρακολουθείται, επανεμφανίζεται με το πτώμα στο χέρι και το πετά σε κάδο που είχε προσπεράσει. Οι αστυνομικοί - θεατές του τελευταίου μόνο μέρους του επεισοδίου φρικιούν, νομίζοντας ότι το “τέρας” είχε πνίξει την ανύποπτη γάτα που το είχε ακολουθήσει!
Απο-λογισμός
Ο Ηλίας Ανδριόπουλος, συνθέτης του τραγουδιού «Θα σε ξανάβρω στους μπαξέδες», απαγόρευσε τη χρήση του στις κομματικές συγκεντρώσεις του κυβερνώντος κόμματος. Η κόρη του Μάνου Λοΐζου, συνθέτη του τραγουδιού «Καλημέρα Ήλιε», απαγόρευσε τη χρήση της σύνθεσης του πατέρα της ως ύμνου του κυβερνώντος κόμματος. Δικαίωμά τους, αν και οι απαγορεύσεις τους έχουν μια οσμή λογοκρισίας.
Θα άξιζε, ωστόσο, να μην ξεχνάνε ότι δεν ενοχλήθηκαν διόλου όταν τα ίδια τραγούδια επενδύανε μουσικά συγκεντρώσεις, πορείες, εκδηλώσεις κ.λπ. (κυρίως, αλλ’όχι μόνο, του κυβερνώντος κόμματος) που δρομολογούσαν ή εκβίαζαν τις εξελίξεις, οι οποίες οδήγησαν τη χώρα στα κατάντια που βρίσκεται σήμερα και καλείται να αντιμετωπίσει (ανεπιτυχώς) το συνυπεύθυνο κυβερνών κόμμα.
Παρα-λογισμός
Ελληνο-τουρκικής καταγωγής αμερικανίδα δημοσιογράφος, που επισκέπτεται τακτικά τη χώρα, δήλωσε σε έρευνα ένθετου κυριακάτικης εφημερίδας («Κ» 423/10.07.2011): «Αυτό που με σοκάρει είναι ότι στην Ελλάδα ο… χαμός γίνεται την καλοκαιρινή σεζόν. Αυτή η δυσφήμιση είναι ό,τι πιο καταστροφικό τη συγκεκριμένη περίοδο.».
Φαίνεται ότι, παρά τη συχνή επαφή της με την ελληνική πραγματικότητα, αγνοεί δύο στοιχεία. Το πρώτο, ότι μία παράφρων μερίδα της ελληνικής αριστεράς διακατέχεται από την έμμονη (και αντιλαϊκή) πεποίθηση ότι, αν διαλύσει τους πλουτοπαραγωγικούς μηχανισμούς της χώρας και οδηγήσει μ’αυτόν τον τρόπο τον λαό σε εξαθλίωση, ο λαός θα εξεγερθεί. Δεδομένου δε ότι ο τουρισμός αποτελεί τα τελευταία χρόνια τον μοναδικό παραγωγικό κλάδο της χώρας με ευοίωνες προοπτικές, συνιστά και προνομιακό στόχο της υπονομευτικής δράσης των πιστών της ορδών, όπως αποδείχθηκε και με τους πρόσφατους αποκλεισμούς εισόδων ξενοδοχείων
Το δεύτερο, ότι πολλές συντεχνίες του ιδιωτικού τομέα με προνομιακή μεταχείριση από το κράτος (όπως οι ταξιτζήδες ή οι φορτηγατζήδες), είναι πεπεισμένες ότι η διεκδίκηση αυτού που θεωρούν δίκαιο ή συμφέρον τους λύνει τα χέρια να μετέλθουν κάθε θεμιτό και αθέμιτο μέσο. Γιατί όχι, άλλωστε, αφού αυτό αναγνωρίζεται ως “κεκτημένο δικαίωμα” των συντεχνιών του δημόσιου τομέα. Έτσι, μόλις συνειδητοποίησαν ότι τα πλήγματα στον τουρισμό της χώρας “πονάνε”, τον έβαλαν ανενδοίαστα στο μάτι, ως μέσο πίεσης!

Τρίτη 2 Αυγούστου 2011

ΑΝΤΩΝΗΣ ΔΡΟΣΟΠΟΥΛΟΣ: Τα απαισιόδοξα και τα αισιόδοξα μηνύματα

("Εφημερίδα του Κ.Σ.Μ."/τεύχος 154, Ιούνιος 2011)

(click)


ΦΑΝΗ ΧΑΤΖΗΠΛΑΤΣΗ: Πόλεις & ποδηλατόδρομοι

("Εφημερίδα του Κ.Σ.Μ."/τεύχος 154/Ιούνιος 2011)

(click)



ΛΟΥΚΑΣ ΘΕΟΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ: Οι διαστάσεις της ακρίβειας

("Εφημερίδα του Κ.Σ.Μ."/τεύχος 154/Ιούνιος 2011)
(click)



ΚΥΡΙΟ ΑΡΘΡΟ: Η πραγματικότητα είναι κεντρομόλος

("Εφημερίδα του Κ.Σ.Μ."/τεύχος 153/Απρίλιος 2011)

(click)


ΑΝΤΩΝΗΣ ΔΡΟΣΟΠΟΥΛΟΣ: Δημοκρατικό μέτωπο κατά των ομάδων της βίας

("Εφημερίδα του Κ.Σ.Μ."/τεύχος 153/Απρίλιος 2011)

(click)



Δευτέρα 1 Αυγούστου 2011

ΛΕΑΝΔΡΟΣ ΣΛΑΒΗΣ: Έγκλημα και προστασία

("Εφημερίδα του Κ.Σ.Μ."/τεύχος 153/Απρίλιος 2011)

Μια επίμαχη γνωμοδότηση
Θα ερείδεται αναμφίβολα σε κάποια επιχειρηματολογία η γνωμοδότηση της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα για τη δυνατότητα δημοσίευσης (ή μη) φορολογικών δεδομένων και ονομάτων φοροφυγάδων. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι δεν αφήνει με πολλές απορίες τον ανίδεο περί τους νομικούς και ηθικούς προβληματισμούς της απλό πολίτη. Η Αρχή, λοιπόν, απεφάνθη πρόσφατα ότι τα φορολογικά δεδομένα που αναφέρονται σε νομικά πρόσωπα μπορούν να δημοσιεύονται γιατί δεν συνιστούν δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα, σε αντίθεση με αυτά που αναφέρονται σε φυσικά πρόσωπα. Πρόσθετα, απεφάνθη ότι: «Το μέτρο της δημοσιοποίησης φορολογικών καταλόγων είναι αλυσιτελές για την αποκάλυψη και τον περιορισμό των μη δηλούμενων εισοδημάτων που προέρχονται από παράνομες δραστηριότητες. Αυτά μπορούν να επιτευχθούν μόνο με την διενέργεια ελέγχων από τις φορολογικές αρχές και με την διασταύρωση στοιχείων.», δεδομένου ότι: «ο κατά σύστημα ανειλικρινής φορολογούμενος, που δεν υπολογίζει τις ποινικές ή διοικητικές κυρώσεις, δεν αναμένεται να συμμορφωθεί με την ετήσια δημοσιοποίηση των φορολογικών καταλόγων, υπό το βάρος μιας ενδεχόμενης ηθικής αποδοκιμασίας από τους συμπολίτες του.».
Οι συνακόλουθες απορίες
Η πρώτη – και φαινομενικά αφελέστατη – απορία πηγάζει από το γεγονός ότι πολύ συχνά τα όρια ανάμεσα στα φυσικά και στα νομικά πρόσωπα είναι διάτρητα και, ως εκ τούτου, η απόφαση κάνει ορισμένα φυσικά πρόσωπα «πιο ίσα» από κάποια άλλα. Για παράδειγμα μπορεί να μην δημοσιοποιούνται τα φορολογικά δεδομένα του κ. Τάδε Ταδόπουλου, αλλά δεν θα είναι δύσκολο να τα ξετρυπώσει ή να τα συμπεράνει ο οποιοσδήποτε, αν ο εν λόγω κύριος είναι ο κύριος μέτοχος της «Τάδε Ταδόπουλος Ο.Ε. ή Α.Ε.». Κάτι που δεν θα συμβαίνει με τον κ. Δείνα Δεινόπουλο, ακριβές αντίγραφο του κ. Τάδε Ταδόπουλου, ο οποίος είχε την μετριοφροσύνη ή/και την πρόνοια να μην συμπεριλάβει φαρδιά – πλατιά το όνομά του στην επωνυμία της επιχείρησης.
Αλλά αυτό είναι το ήσσον. Πολύ σημαντικότερες είναι κάποιες άλλες πτυχές της έννοιας της «προστασίας» προσωπικών δεδομένων γενικότερα. Μία από αυτές αφορά στην επιλογή των περιπτώσεων που κάποιο «δεδομένο» χρειάζεται προστασία και πρέπει να παραμείνει «προσωπικό» ή μπορεί να βγει «στα φόρα». Για παράδειγμα, αν κάποιος ληστέψει ένα κατάστημα και μία κάμερα (ή το κινητό ενός περαστικού) καταγράψει τον αριθμό κυκλοφορίας του οχήματος διαφυγής, αυτό το στοιχείο μπορεί να αξιοποιηθεί για τη σύλληψή του; Αν ναι, τότε γιατί αποτελεί (για ορισμένους τουλάχιστον) πρόβλημα για την περίπτωση αποφυγής πληρωμής διοδίων, περίπτωση που προκάλεσε πολύ θόρυβο τελευταία; Αν, πάλι, επιτρέπεται να γνωστοποιηθεί η ταυτότητα και η ενέργεια του λωποδύτη ή του ληστή ενός ιδιώτη, γιατί, όπως στην περίπτωση ενός φοροφυγά, δηλαδή ενός κλέφτη μιας ολόκληρης κοινωνίας, η όλη υπόθεση πρέπει να καλυφθεί από πέπλο μυστηρίου;
Μια άλλη πτυχή αφορά το ποιοι έχουν δικαίωμα δημοσιοποίησης «Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα». Γίνεται, για παράδειγμα, πολύς θόρυβος για τη χρήση τους από μία κρατική αρχή, όπως η αστυνομία ή η τροχαία, και για αυτό το λόγο πολλοί ακτιβιστές (της κακιάς ώρας κατά κανόνα) καταστρέφουν τις κάμερες που καταγράφουν την κίνηση στους δρόμους. Την ίδια, όμως, στιγμή, διάφοροι «ζουγκλέρ» της τηλεοπτικής αθλιότητας θεωρούν αυτονόητο δικαίωμά τους τη δυνατότητα εισβολής στα πιο προσωπικά άδυτα ενός ατόμου ή μιας επιχείρησης με μια κρυφή κάμερα για να αποτυπώσουν πιπεράτα ή άλλου είδους μεμπτά (κατ’αυτούς) στιγμιότυπα ή ενοχοποιητικά τεκμήρια! Αυθαιρεσία που δεν ξεσηκώνει τη θύελλα κατακραυγής των περισσότερων ευαίσθητων ακτιβιστών, ίσως γιατί πολλοί από τους δυνάστες της τηλοψίας φροντίζουν να προπαγανδίζουν τις απόψεις τους! Είναι γνωστή η ιστορία με κλεψιμαίικη καταγραφή που στοίχισε στο θύμα της τη μουσική καριέρα του, παρότι δικαιώθηκε στα δικαστήριο. Εξίσου γνωστό είναι και το επεισόδιο θηλυκής ρεπόρτερ καναλιού που ωρυόταν γιατί δεν άφηναν τον εικονολήπτη που συνόδευε να διεισδύσει στανικά στα ενδότερα μιας επιχείρησης.
Η τρίτη από αυτές τις πτυχές αφορά την προστασία των δεδομένων ενός ατόμου που το βαραίνουν υποψίες ότι έχει υποπέσει σε κάποιο αδίκημα. Στην πράξη, η αδυναμία αναγνωρισιμότητάς του συνεπάγεται εξασθένηση της δυνατότητας προστασίας των εν δυνάμει επομένων θυμάτων του. Όταν, για παράδειγμα, αποκρύπτεται η ταυτότητα ή το πρόσωπο ενός ατόμου, για το οποίο υφίστανται υποψίες ότι διέπραξε μία απάτη, τότε, και εφόσον δεν συντρέχουν λόγοι κράτησής του, αυτό, εάν είναι όντως ο ένοχος, μπορεί να συνεχίσει ανενόχλητο τη δράση του σε βάρος ανύποπτων πολιτών. Πάντως, αυτή η πτυχή είναι ίσως η πιο ευαίσθητη, γιατί βρίσκονται αντιμέτωπες δύο ηθικές επιταγές με αντιδιαμετρικό στόχο η κάθε μία: από τη μια η προστασία της φήμης ενός ατόμου που κατηγορείται για κάτι, για το οποίο δεν έχει καταδικασθεί τελεσίδικα, και από την άλλη η ανάγκη προστασίας εκείνων που ενδέχεται να αποτελέσουν τα προσεχή θύματά του, εάν δεν είναι αθώο!
Η “ενοχή” και το “όνειδος”
Από το σκέλος της απόφασης που αφορά την απαγόρευση της δημοσιοποίησης των ονομάτων των φοροφυγάδων αναδύεται μία ακόμα πτυχή με πιο «φιλοσοφική» χροιά: μήπως η συγκεκριμένη «προστασία», καθώς και άλλες παρόμοιας φύσης, έχουν ως συνέπεια την άμβλυνση των αναστολών ενός ατόμου σχετικά με τη διάπραξη μιας καταδικαστέας ενέργειας και, συνακόλουθα, την αύξηση των κρουσμάτων ενεργειών αυτής της φύσης;
Στα μέσα του περασμένου αιώνα ο ιρλανδός Έρικ Ρόμπερτσον Ντοντς, μελετώντας τα επικά και θεατρικά έργα της αρχαίας Ελλάδας, διέκρινε δύο κουλτούρες, την κουλτούρα της “ενοχής” και την κουλτούρα του “όνειδους” ή της “ντροπής”. Στοιχεία της διάκρισης βρίσκονται και στο έργο της αμερικανίδας ανθρωπολόγου Ρουθ Μπένεντικτ σχετικά με την ιαπωνική κουλτούρα.
Το άτομο, το οποίο κυριαρχείται από την κουλτούρα της ενοχής, αποφεύγει να υποπέσει σε ένα παράπτωμα, ακόμα και αν το ενδεχόμενο αποκάλυψης της ενοχής του είναι απειροελάχιστο ή/και η ποινή που συνεπάγεται αμελητέα, επειδή το ίδιο κρίνει ότι αυτό το παράπτωμα δεν του αρμόζει. Με άλλα λόγια, στην κουλτούρα της ενοχής υπερέχει η εσωτερική ατομική κρίση του ατόμου. Μάλιστα, αυτή η κρίση επιβάλλει συχνά κανόνες αυστηρότερους από τους κανόνες του κοινωνικού συμβολαίου της κοινότητας, μέσα στην οποία ζει το άτομο, ή, με άλλα λόγια, το άτομο αισθάνεται ένοχο για κάτι, το οποίο το ίδιο το καταδικάζει ακόμα και αν ο περίγυρός του αδιαφορεί για αυτό, το αγνοεί ή και το επιδοκιμάζει. Από αυτή τη σκοπιά, στα συν της κουλτούρας της ενοχής περιλαμβάνεται η έγνοια που επιβάλλει για δικαιοσύνη και ατομικά δικαιώματα, καθώς και οι αναστολές που καλλιεργεί για παρεκτροπές που δεν πρόκειται να αποκαλυφθούν ποτέ. Ωστόσο, θεωρείται ότι, σε ακραίες εκδοχές, οδηγεί σε νευρωτικές καταστάσεις.
Αντίθετα, το άτομο, το οποίο διέπεται από την κουλτούρα της ντροπής, ζυγίζει κυρίως την ατίμωση που θα νιώσει σε περίπτωση που αποκαλυφθεί η παρεκτροπή του, το πλήγμα της προσωπικής ή συλλογικής (κυρίως οικογενειακής) τιμής. Γιαυτό και η κουλτούρα της “ντροπής” αποκαλείται και κουλτούρα της “τιμής και της ντροπής”. Σ’αυτήν το κυρίαρχο στοιχείο δεν είναι η προσωπική κρίση, αλλά η κρίση του περιγύρου. Θα μπορούσε να λεχθεί ότι πρόκειται για μια κουλτούρα, στο πλαίσιο της οποίας το «φαίνεσθαι» υπερισχύει του «είναι». Η κουλτούρα της ντροπής έχει δύο παράγωγα. Το πρώτο είναι η ανάπτυξη μιας παράλληλης ανεπίσημης δικαιοσύνης (της οικογένειας, της φατρίας, του σιναφιού κ.λπ.), με χαρακτηριστικά τους ίδιους (συχνά αυστηρότερους της επίσημης δικαιοσύνης) κανόνες και τη διατήρηση ως καταδικαστέων ενεργειών που δεν καταδικάζει (κατά κανόνα λόγω των κοινωνικών εξελίξεων) η επίσημη δικαιοσύνη. Εμβληματικά παραδείγματά της είναι (ή ήταν) τα εγκλήματα τιμής και η βεντέττα. Το δεύτερο είναι η αυτοτιμωρία του ενόχου μετά την ατίμωσή του, ακόμα και όταν δεν κινδυνεύει να τιμωρηθεί για την πράξη του από κάποια επίσημη ή παράλληλη. Ακραίο παράδειγμα αυτής είναι το ιαπωνικό «χαρακίρι» ή «σεπούκου».
Θεωρείται ότι η κουλτούρα της ενοχής προσιδιάζει περισσότερο σε κοινωνίες όπου επικρατούν ατομοκεντρικές αρχές, ενώ η κουλτούρα της ντροπής σε κοινωνίες, όπου επικρατούν κοινωνιοκεντρικές αρχές. Ωστόσο, δεν είχε γενικότερη απήχηση η μεταφορά της διάκρισης σε επίπεδο κοινωνιών (κοινωνίες της “ενοχής” και κοινωνίες της “ντροπής”), γιατί στις σύγχρονες κοινωνίες δεν επικρατεί ολοκληρωτικά η μία ή η άλλη μορφή κουλτούρας. Ενδεχομένως στην απόρριψη/αποφυγή της διάκρισης σε επίπεδο κοινωνίας να συνέβαλε και το ενδεχόμενο να της αποδοθεί και μια φυλετική χροιά. Οποιαδήποτε, λοιπόν, διάκριση θα έπρεπε να βασίζεται στη διαφορετική δοσολογία της μιας ή της άλλης νοοτροπίας στο εσωτερικό μιας κοινότητας ατόμων. Χώρια που και οι δύο συμβιώνουν με μία τρίτη κουλτούρα πολύ πιο επιρρεπή σε καταδικαστέες εκτροπές: την κουλτούρα εκείνων των ατόμων που έχουν ξεπεράσει κάθε είδους αναστολή! Αυτά μπορεί να υστερούν ποσοτικά, αλλά κάνουν πολύ πιο έκδηλη την ύπαρξή τους.
Η απόφαση και η διάκριση
Κρίνοντας, λοιπόν, τη γνωμοδότηση της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα με βάση τη διάκριση σε κουλτούρα ενοχής και κουλτούρα ντροπής, ένα πρώτο συμπέρασμα θα ήταν ότι τόσο στην περίπτωση της φοροδιαφυγής, όσο και σε κάθε άλλου είδους μη τήρηση νόμων και αρχών, η οποιαδήποτε «προστασία» ή μη δεν επρόκειτο να επηρεάσει (ουσιαστικά) τη συμπεριφορά ούτε εκείνων που κατατρύχονται από ενοχές (στην οποία δεν θα υποπίπτανε έτσι κι αλλιώς) ούτε εκείνων που μένουν ανεπηρέαστοι από αναστολές (όπως επισημαίνει και η ίδια η απόφαση). Αντίθετα, η προοπτική της εγγυημένης απόκρυψης μιας παράβασης ενδέχεται να απελευθερώσει από κάθε δισταγμό μία μερίδα από εκείνους που έχουν ως γνώμονα των επιλογών τους το ενδεχόμενο κηλίδωσης της τιμής τους, το αίσθημα ντροπής από τη διαπόμπευσή τους, αλλά και τις πιθανές κυρώσεις ή/και άλλες παράλληλες επιπτώσεις στη ζωή τους (π.χ. διακοπή συναλλαγών, ψυχρότητα σχέσεων με συγγενικά ή φιλικά πρόσωπα κ.λπ.). Μ’άλλα λόγια, εκμηδενίζει την ανασταλτική επιρροή της ντροπής στη διάπραξη ή μη αξιόποινων ή/και κοινωνικά κατακριτέων ενεργειών.
Από αυτή, λοιπόν, την άποψη η προστασία των προσωπικών δεδομένων στην καλύτερη περίπτωση δεν συμβάλλει ούτε καν στον οριακό περιορισμό της μη τήρησης αρχών, νόμων και υποχρεώσεων. Θα πρέπει, ωστόσο, να επισημανθεί ότι η απόφαση της Αρχής εμπεριέχει και μία αλήθεια: η πάταξη της φοροδιαφυγής, αλλά και κάθε άλλης παράνομης ενέργειας, δεν πρέπει να επαφίεται στον «πατριωτισμό» κάποιων πολιτών, ειδάλλως υπονομεύεται η αρχή της ισοπολιτείας. Είναι, επομένως, χρέος της Πολιτείας να επιβάλλει με τους μηχανισμούς της την τήρηση των νόμων από το σύνολο της κοινωνίας. Παράλληλα, συνυπεύθυνη είναι και αυτή η ίδια η κοινωνία, η οποία όταν δεν αντδρά με τη δέουσα κατακραυγή, επιδεικνύει ανεκτικότητα στην ανομία ή/και την δικαιολογεί με διάφορες προφάσεις, στην ουσία μειώνει την κοινωνική πίεση στα άτομα με κουλτούρα ντροπής, δηλαδή την μερίδα της κοινωνίας, της οποίας η συμπεριφορά επηρεάζεται περισσότερο από το κοινωνικό περιβάλλον.

ΚΥΡΙΟ ΑΡΘΡΟ: Άκαιρος δισταγμός

("Εφημερίδα του Κ.Σ.Μ."/τεύχος 152/Φεβρουάριος 2011)
(click)